Szymon Szurmiej. Fot. PAP/A. Rybczyński
Rodzina i przyjaciele pożegnali w czwartek Szymona Szurmieja - aktora, reżysera, działacza społeczności żydowskiej, dyrektora Teatru Żydowskiego w Warszawie. Uroczystości pogrzebowe odbyły się na stołecznym Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
O zasługach Szurmieja dla kultury polsko-żydowskiej mówiła minister kultury i dziedzictwa narodowego Małgorzata Omilanowska. "Żegnamy legendę kultury polskiej. Człowieka, który całym swoim życiem udowadniał, że wielki sens ma dbanie i myślenie o tradycji. Człowieka, który przeszedł przez piekło i zachował poczucie humoru i radość życia. Człowieka, który doświadczył bardzo wiele niedobrego na tym świecie, a jednak zawsze wierzył, że warto tworzyć i działać. Prawie całe życie poświęcił sztuce - był wielki aktorem, reżyserem i dyrektorem. Przede wszystkim jednak był wielkim kustoszem pamięci kultury żydowskiej w Polsce" - powiedziała Omilanowska.
Podczas uroczystości pogrzebowej odczytano listy od prezydenta Izraela Szimona Peresa oraz prezydent Warszawy Hanny Gronkiewicz-Waltz. "Był nie tylko przyjacielem, ale także człowiekiem instytucją. Nie da się opisać jego wpływu na żydowskie życie i kulturę. Pozostawił po sobie niezwykle ważne dziedzictwo, które z pewnością dalej będzie przyświecać Teatrowi Żydowskiemu z korzyścią dla wszystkich miłośników kultury jidysz i przyszłych pokoleń" - wspominał Szurmieja prezydent Izraela.
"Był nie tylko przyjacielem, ale także człowiekiem instytucją. Nie da się opisać jego wpływu na żydowskie życie i kulturę. Pozostawił po sobie niezwykle ważne dziedzictwo, które z pewnością dalej będzie przyświecać Teatrowi Żydowskiemu z korzyścią dla wszystkich miłośników kultury jidysz i przyszłych pokoleń" - wspominał Szurmieja prezydent Izraela.
Gronkiewicz-Waltz wskazała, że Szurmiej za swoje życiowe posłannictwo uważał przypominanie o związkach kultury polskiej i żydowskiej, o ich wzajemnym przenikaniu się i wzbogacaniu. "Ducha tej wspólnoty potrafił w sposób szczególny wydobywać i upowszechniać, zwalczając uprzedzenia i stereotypy, wskazując drogę dialogu, poszanowania, współpracy. Pozostajemy wdzięczni za to, czego nas nauczył, za przesłanie, które swoją twórczością i działalnością przekazywał. Pozostanie ważną wskazówką" - zakończyła swój list-wspomnienie.
W imieniu Związku Artystów Scen Polskich, Szurmieja pożegnał prezes stowarzyszenia Olgierd Łukaszewicz. "Żegnam wybitnego artystę, którego szeroka działalność artystyczna i społeczna wzruszała nas postacią dojrzałego humanizmu. Pamiętamy bowiem, że jego poglądy i wyraz jego dzieł ukształtowały się na fundamencie najstraszniejszych zbrodni XX wieku" - mówił.
Łukaszewicz przypomniał biografię artysty - zesłanie do obozu pracy na Kołymie, do Kazachstanu. "Radziecki totalitaryzm i hitlerowska machina zagłady dotknęły jego bliskich, przyjaciół, znajomych. Zniszczyły świat, w którym był zakorzeniony. Po latach wyznał: najważniejsze dla mnie jest ratowanie resztek kultury polsko-żydowskiej" - podkreślił.
Wspominał go także b. prezydent RP Aleksander Kwaśniewski. "Życie miał długie - pełne tragedii, ale i nadziei, i szczęścia. Życie człowieka XX wieku, naznaczonego wojnami, zbrodnią, ale także odbudową i poszukiwaniem sensu w tym, co się dzieje. Żegnamy artystę, człowieka, który mówił, iż to nie on poszedł to teatru, to teatr był w nim. Żegnamy wybitnego Polaka, rozumnego patriotę i człowieka, który wiedział, że Polska to różnorodność i tolerancja. Dla niego kwestia społecznej wrażliwości była czymś naturalnym" - powiedział.
Szurmiej samodzielną twórczość artystyczną, jako reżyser i jako aktor rozpoczął w 1951 roku w Teatrze Polskim we Wrocławiu. W roku 1955 został kierownikiem artystycznym Teatru Ziemi Opolskiej w Opolu, a następnie objął kierownictwo artystyczne Teatru Powszechnego we Wrocławiu.
Jako aktor współpracował z Państwowym Teatrem Żydowskim im. Ester Rachel Kamińskiej, którym kierowała Ida Kamińska. W 1969 roku przeniósł się do Warszawy, gdzie 1 września 1970 roku został powołany na stanowisko dyrektora Państwowego Teatru Żydowskiego.
W dorobku Szurmieja znajdował się prawie cały repertuar klasyki żydowskiej m.in. inscenizacje utworów Szymona Anskiego, Icchaka Lejba Pereca, Szolem Alejchema, Abrahama Goldfadena oraz własne adaptacje literackiej i teatralnej spuścizny żydowskiej. Zmarł 16 lipca w wieku 91 lat. (PAP)
pj/ dsr/ dym/ jbr/
