Melchior Wańkowicz. Fot. PAP/CAF
Pomnik Melchiora Wańkowicza składa się z trzech elementów - wykutych w szarym granicie: postaci pisarza, księgi - na pamiątkę jego słynnego reportażu "Na tropach Smętka" - oraz kajaka Kuwaki. Odsłonięcie monumentu w niedzielę, 18 września, w Piszu nad rzeką Pisą.
Zgodnie z założeniem rzeźbiarskim, autora pomnika Andrzeja Renesa, granitowa, licząca ponad trzy metry, postać pisarza i leżący u jej stóp kajak - Kuwaka, znajdują się po jednej stronie rzeki, a kamienna książka, symbolizująca pierwsze, z 1936 r. wydanie "Na tropach Smętka" - po drugiej. Kamienna książka rzuca cień. W tym miejscu znajduje się mapa z zaznaczoną trasą spływu.
"Rzeka łączy ten pomnik. Jego lokalizacja przy dawnej przeprawie przez Pisę przy starym moście też ma swoje znaczenie - powiedział PAP rzeźbiarz Andrzej Renes. - Dla mnie najważniejsza jest bliskość rzeki i to, że rzeźba odbija się w wodzie".
Pomnik poświęcony Melchiorowi Wańkowiczowi powstał z inicjatywy mieszkańców Pisza z okazji 75 rocznicy wydania jego książki "Na tropach Smętka", jednej z najważniejszych książek o Warmii i Mazurach.
"Pomysł był taki - dodaje artysta - aby ci, co chcą obejrzeć pomnik, mogli najpierw dojść do niego przez park po jednej stronie Pisy, następnie przejść przez most na drugą stronę rzeki, a potem jeszcze zajrzeć do muzeum. To będzie naprawdę intensywne, wyzwalające energię, spotkanie, co pasuje przecież do Wańkowicza i jego niezwykłej energii twórczej" - dodał.
"Pomnik poświęcony Melchiorowi Wańkowiczowi powstał z inicjatywy mieszkańców Pisza z okazji 75 rocznicy wydania jego książki +Na tropach Smętka+, jednej z najważniejszych książek o Warmii i Mazurach" - poinformował PAP burmistrz Pisza Jan Alicki.
"Już na czwartej stronie +Na tropach Smętka+ pojawia się nasza rzeka - Wańkowicz pochylony z córką nad mapą przy planowaniu wyprawy mówi: +To Pisa Tilusiu+" - przypomina w rozmowie z PAP Waldemar Brenda, z Muzeum Ziemi Piskiej, który wraz z Andrzejem Knyżewskim ze Stowarzyszenia Agroturystycznego Mazury - jest pomysłodawcą wzniesienia pomnika w Piszu.
"Od dawna bliska była nam idea - mówi Brenda - aby przypomnieć pisarza, którego książka ukształtowała kilku pokoleniom wyobrażenie o Warmii i Mazurach. Nie chodziło nam tylko o lekcję literatury i historii, ale o żywą pamięć o pisarzu i książce. Chcemy, aby w miejscu, gdzie nad Pisą staje pomnik Wańkowicza, rozpoczynały się spływy kajakowe. Trudno o lepszego niż on patrona turystyki kajakowej" - zaznacza Brenda. I dodaje, że dzięki bogatemu, barwnemu reportażowi +Na tropach Smętka+, można i dziś lepiej poznać miejsca, do których się trafia np. na spływach kajakowych, można lepiej zrozumieć ziemię warmińsko-mazurską".
Zdaniem Brendy, "Na tropach Smętka" zalicza się obok "Kroniki z Mazur" Erwina Kruka oraz Andrzeja Saksona "Mazury - społeczność pogranicza" do najważniejszych książek o tych ziemiach.
"Autor +Na tropach Smętka" wyprowadził reportaż polski na wielkie drogi literatury faktu - mówi PAP Aleksandra Ziółkowska-Boehm, sekretarka pisarza, której powierzył on pieczę nad swoim archiwum. - Panowanie nad słowem, umiejętność tworzenia nastrojów ulotnych, plastyka obrazów, skrótowość świadczą o predyspozycjach pisarza. Natomiast żyłka tropiciela rzeczywistości, umiejętność znalezienia się wszędzie, gdzie dzieje się coś interesującego, godnego opisu, owa zachłanność na konkret życiowy na wydarzenie, na wyścig z czasem - to wszystko wskazuje na przynależność do dziennikarstwa, reportażu, w najlepszym tego słowa znaczeniu".
Waldemar Brenda, z Muzeum Ziemi Piskiej: Chcemy, aby w miejscu, gdzie nad Pisą staje pomnik Wańkowicza, rozpoczynały się spływy kajakowe. Trudno o lepszego niż on patrona turystyki kajakowej.
"Bardzo się cieszę, że w Piszu powstał pomnik pisarza i bardzo żałuję, że nie będę na jego odsłonięciu - mówi PAP mieszkająca na stałe w USA Ziółkowska-Boehm, ale odwiedzę go, gdy tylko przyjadę do kraju. A przy okazji warto przywołać to, co sam Wańkowicz pisał o Kuwace, która jest trzecim elementem pomnika: Stary towarzysz wypraw gumowy składak +Piast+. Wierne to bydlę, a przestronne, a pomieściwe. Nosi łatwo 300 kilogramów, choć samo waży 30 kilogramów. Składak nasz jest czerwony, pokład ma ze srebrzystego, aluminiowego materiału; na rufie - wymalowany znak klubowy i trzy beleczki: godność wygi otrzymana od Polskiego związku Kajakowego. Na dziobie umieszczona jest nazwa - KUWAKA".
W programie niedzielnych uroczystości związanych z odsłonięciem pomnika pisarza - jak informuje burmistrz miasta - znajdą się również: wyścig kajakowy o tytuł "Najszybszej Kuwaki", parada jednostek pływających po Pisie, wieczorne spotkanie w Piskim Domu Kultury - "Na tropach Melchiora Wańkowicza - odkrywanie tajemnic".
Melchior Wańkowicz (1892 - 1974) – polski pisarz, dziennikarz, reportażysta i publicysta. Autor kilkudziesięciu książek, wspomnień reportaży, wśród nich są m.in. wydane przed wojną "Szczenięce lata", "Opierzona rewolucja", "Na tropach Smętka". Podczas II wojny światowej pracował jako korespondent wojenny przy II Korpusie Polskim gen. Władysława Andersa; tuż po wojnie ukazała się w Mediolanie jego książka "Bitwa o Monte Cassino"(1945-1947). Wydarzeniom wojennym poświęcił też m.in. tomy "Wrzesień żagwiący", który przyczynił się do umocnienia legendy obrony Westerplatte i Hubalczyków, i "Ziele na kraterze". Bezpośrednio po wojnie przebywał na emigracji, w 1958 powrócił do rządzonej przez komunistów Polski. W 1964 podpisał tzw. List 34, z protestem m.in. przeciwko cenzurze, przez co naraził się na proces sądowy i kilkutygodniowe uwięzienie. Uważany jest za jednego z najwybitniejszych reportażystów w historii literatury polskiej
Rzeźbiarz Andrzej Renes, studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, kończąc studia dyplomem u prof. Stanisława Słoniny. Jest autorem m.in. 1986 – Pomnika Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie (1986), Pomnik Prezydenta Stefana Starzyńskiego w Warszawie (1993) oraz Pomnika Praskiej Kapeli Podwórkowej w Warszawie (2006).
Anna Bernat(PAP)
abe/ ls/
