Wiktoria i Józef Ulmowie. Fot. AIPN
Józef Ulma, którego wraz z rodziną i ukrywanymi Żydami Niemcy zabili w marcu 1944 r. w Markowej k. Łańcuta na Podkarpaciu, wcześniej pomagał także innej 4-osobowej, żydowskiej rodzinie ustalił Mateusz Szpytma z Instytutu Pamięci Narodowej.
Historyk od wielu lat zajmuję się losem rodziny Ulmów.
"Ulma w 1942 r. pomagał pochodzącej z Markowej kobiecie o imieniu Ryfka i jej dwóm córkom oraz wnuczce. Wcześniej mężczyźni z tej rodziny zostali prawdopodobnie zamordowani przez Niemców" - powiedział we wtorek PAP Szpytma, który obecnie stara się ustalić nazwiska i imiona zamordowanych Żydów.
Według jego ustaleń, Ulma pomógł im zbudować ziemiankę w lesie. Ukrywające się kobiety zaopatrywał w żywność. Ich ziemianka została jednak wykryta.
Wczesnym rankiem 24 marca 1944 r. w Markowej niemieccy żandarmi zamordowali ośmioro Żydów z rodzin Szallów i Goldmanów oraz ukrywających ich Józefa Ulmę i będącą w ostatnim miesiącu ciąży jego żonę Wiktorię. Zabili też szóstkę dzieci Ulmów: Stanisławę (wówczas najstarszą, miała 8 lat), Barbarę, Władysława, Franciszka, Antoniego i Marię.
"Trzy kobiety i liczącą ok. jednego roku dziewczynkę w 1942 r. zastrzelił Konstanty Kindler folksdojcz z Wielkopolski, który wpierw służył w policji granatowej a następnie w żandarmerii niemieckiej. Zostały pogrzebane w miejscu, gdzie mieszkańcy Markowej zakopywali padłe zwierzęta. Niedaleko domu Ulmów. Niemcy nie dowiedzieli się, że pomagał im Józef" - podkreślił historyk.
Ulma zginął dwa lata później.
Wczesnym rankiem 24 marca 1944 r. w Markowej niemieccy żandarmi zamordowali ośmioro Żydów z rodzin Szallów i Goldmanów oraz ukrywających ich Józefa Ulmę i będącą w ostatnim miesiącu ciąży jego żonę Wiktorię. Zabili też szóstkę dzieci Ulmów: Stanisławę (wówczas najstarszą, miała 8 lat), Barbarę, Władysława, Franciszka, Antoniego i Marię.
Oprócz relacji świadków do których dotarł historyk zachowała się też fotografia dwóch młodych kobiet i dziecka. Autorem zdjęcia jest Ulma.
"Już po mordzie Ulmów w ich domu znaleziono poplamioną krwią fotografie. Na ocalałym zdjęciu ślady krwi zachowały się do dzisiaj" - dodał Szpytma.
W liczącej ok. 4,5 tys. mieszkańców Markowej Ulmowie nie byli jedyną rodziną, która ukrywała Żydów. Co najmniej 20 innych Żydów przeżyło okupację w pięciu chłopskich domach. Przed II wojną światową w Markowej żyło ok. 120 Żydów.
Józef Ulma urodził się w 1900 r. Był znanym w okolicy sadownikiem, hodował pszczoły i jedwabniki. Był także społecznikiem, bibliotekarzem, działaczem katolickim i ludowcem w ZWM RP "Wici". Jego wielką pasją było fotografowanie. O dwanaście lat młodsza żona Wiktoria zajmowała się domem i dziećmi.
W Kościele katolickim trwa proces beatyfikacyjny Ulmów. Wiosną ubiegłego roku zakończył się polski etap.(PAP)
kyc/ abe/
