Wiaczesław Mołotow i Joachim von Ribbentrop w Berlinie, 1940 r. Źródło: Bundesarchiv
Rosyjska Fundacja Pamięć Historyczna opublikowała na swojej stronie internetowej skany oryginału paktu Ribbentrop-Mołotow i tajnego protokołu do niego. Dokumenty te fundacja otrzymała z departamentu historyczno-archiwalnego MSZ Rosji.
O opublikowaniu skanów powiadomił w niedzielę portal informacyjny Lenta.ru. Fundacja Pamięć Historyczna (ros. Istoriczeskaja Pamiat) poinformowała, że skany sowieckiego oryginału paktu o nieagresji pomiędzy ZSRS a Niemcami z 23 sierpnia 1939 roku i tajnego protokołu zostały opublikowane po raz pierwszy. Teksty dokumentów były już publikowane przez MSZ Rosji w latach 90.
Na stronie internetowej fundacji Pamięć Historyczna udostępniono łącznie sześć skanów. Dwa pierwsze to skany dwustronicowego paktu o nieagresji pomiędzy ZSRS i Niemcami z 23 sierpnia 1939 roku (oryginał sowiecki w języku rosyjskim oraz oryginał sowiecki w języku niemieckim). Następne dwa - to skany tajnego protokołu dodatkowego do paktu o nieagresji z 23 sierpnia 1939 roku (oryginał sowiecki w języku rosyjskim oraz oryginał sowiecki w języku niemieckim). Opublikowano również skany sowieckich oryginałów, w językach rosyjskim i niemieckim, krótkiego dokumentu z 28 sierpnia 1939 roku w Moskwie, zatytułowanego: "Objaśnienie do tajnego protokołu dodatkowego z 23 sierpnia 1939 roku".
23 sierpnia 1939 roku przedstawiciele dwóch totalitarnych mocarstw - minister spraw zagranicznych III Rzeszy Joachim von Ribbentrop oraz ludowy komisarz spraw zagranicznych ZSRS, pełniący jednocześnie funkcję przewodniczącego Rady Komisarzy Ludowych (premiera), Wiaczesław Mołotow - podpisali w Moskwie w obecności przywódcy ZSRS Józefa Stalina sowiecko-niemiecki pakt o nieagresji wraz z tajnym protokołem dodatkowym, którego konsekwencją był IV rozbiór Polski.
Tajny protokół, stanowiący integralną część paktu, składał się z czterech punktów. W pierwszym z nich zapisano, iż: „W wypadku terytorialnych i politycznych przekształceń na terenach należących do państw bałtyckich (Finlandia, Estonia, Łotwa i Litwa) północna granica Litwy stanowić będzie jednocześnie granicę stref interesów Niemiec i ZSRS. W związku z tym obie strony uznają zainteresowanie Litwy w stosunku do rejonu Wilna”.
Drugi punkt, bezpośrednio dotyczący Polski, brzmiał następująco: „W wypadku terytorialnych i politycznych przekształceń na terenach należących do Państwa Polskiego granica stref interesów Niemiec i ZSRS przebiegać będzie w przybliżeniu po linii rzek Narwi, Wisły i Sanu. Kwestia, czy w obopólnym interesie będzie pożądane utrzymanie niezależnego Państwa Polskiego i jakie będą granice tego państwa, będzie mogła być ostatecznie wyjaśniona tylko w toku dalszych wydarzeń politycznych. W każdym razie oba rządy rozstrzygną tę kwestię na drodze przyjaznego porozumienia”.
Kolejny z punktów odnosił się do obszaru Europy Południowo-Wschodniej. Strona sowiecka podkreśliła w nim swoje zainteresowanie Besarabią (należącą do Rumunii), natomiast strona niemiecka wyraziła całkowity brak zainteresowania, co do tych terenów. W ostatnim punkcie dokumentu stwierdzano: „Niniejszy protokół będzie traktowany przez obie strony, jako najściślej tajny”.
Pakt o nieagresji pomiędzy ZSRS i Niemcami został opublikowany krótko po podpisaniu, natomiast tajny protokół utrzymywany był w tajemnicy, choć dość szybko dowiedziały się o nim ówczesne kręgi dyplomatyczne państw zachodnich. W czasach ZSRS kategorycznie zaprzeczano istnieniu tajnego protokołu. Dokument został opublikowany w 1948 roku na podstawie mikrofilmów oryginału niemieckiego, który się nie zachował.
W październiku 1992 roku przewodniczący rosyjskiego komitetu ds. archiwów prof. Rudolf Pichoja potwierdził fakt znalezienia w tzw. archiwum kremlowskim rosyjskich oryginałów tajnych dokumentów uzupełniających sowiecko-niemieckie porozumienia z sierpnia i września 1939 roku. Wśród nich był m.in. tajny protokół i objaśnienia do niego. W lutym 1995 roku oryginał tajnego protokołu pokazany został w Moskwie na wystawie unikalnych archiwaliów z lat 1939-1945.
Z Moskwy Anna Wróbel (PAP)
awl/ ap/
