Sześćdziesiąt lat temu, 22 lipca 1952 r. została uchwalona Konstytucja Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Osiem lat po formalny powstaniu Polski Ludowej komuniści ostatecznie sankcjonowali swoją władzę nad podbitym krajem, zmieniając jednocześnie jego nazwę z Rzeczpospolita Polska na Polska Rzeczpospolita Ludowa. Gdybym musiał na podstawie jednego wydarzenia historycznego opowiedzieć czym była PRL, wybrałabym właśnie datę 22 lipca 1952 r.
Uchwalenie konstytucji PRL idealnie pokazuje, że było to państwo oparte na przemocy, kłamstwie i całkowicie pozbawione suwerenności. Konstytucja PRL została formalnie uchwalona przez Sejm Ustawodawczy – wybrany w 1947 r. w wyborach sfałszowanych i odbywających się pod krwawym naciskiem terroru UB. Głosowanie nad projektem konstytucji w Sejmie było jednak tylko formalnością – w rzeczywistości wcześniej konstytucja PRL trafiła do akceptacji Stalina. I to on, opierając się na rosyjskojęzycznej wersji tekstu, dokonał ostatecznych poprawek polskiej ustawy zasadniczej!
Można powiedzieć, iż faktycznie Stalin nadał Polsce konstytucję, tak jak car Aleksander I dokonał tego w stosunku do Królestwa Polskiego w 1815 r. Co jednak najważniejsze, konstytucja PRL była zbiorem czczych obietnic, które nie miały nic wspólnego z rzeczywistością. Formalnie bowiem obywatel PRL mógł liczyć na wolność słowa, wolność wyznania, swobodę zgromadzeń, prawo do swobodnego zrzeszania się. W rzeczywistości za próbę skorzystania z tych praw można było bardzo szybko trafić do więzienia. Znakomicie sytuację tę komentował kawał polityczny o różnicach pomiędzy konstytucją PRL, a konstytucją francuską. Puentowano, że w zasadzie było one bardzo podobne, bo gwarantują pełną wolność wypowiedzi, z tym, że konstytucja francuska gwarantowała wolność także po wypowiedzi…
Po zwycięstwie Solidarności w 1989 r., konstytucje PRL znowelizowano, m.in. przywracając krajowi historyczną nazwę Rzeczpospolita Polska. W 1992 r. starą ustawę zasadniczą zastąpiła „Mała konstytucja”, stosowana do momentu przyjęcia obecnie obowiązującej ustawy zasadniczej w 1997 r.
dr Andrzej Zawistowski, dyrektor Biura Edukacji Publicznej IPN
