Reportaż Radio Wolna Europa z Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie – siedzą od lewej: Tadeusz Kryska-Karski, Tadeusz Nowakowski, Jan Nowak-Jeziorański, Edward Raczyński, Regina Oppmanowa, Aniela Mieczysławska. 1964–1970. Fot. NAC
75 lat temu, 2 maja 1945 r., powstał w Londynie Instytut Historyczny im. gen. Władysława Sikorskiego. Działając obecnie jako Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, jest największą i najstarszą polską instytucją poza granicami kraju skupiającą się wokół tematyki II wojny światowej.
Podstawę zbiorów Instytutu stanowiły pamiątki po gen. Władysławie Sikorskim – Instytut przejął archiwa i pamiątki po generale przekazane przez wdowę po nim – Helenę Sikorską. W zamyśle Instytut miał przejąć również wszystkie archiwa wojskowe i rządowe. Jednak do 1947 r. trwały negocjacje z gen. Władysławem Andersem w sprawie złożenia archiwów 2. Korpusu Polski.
Władysław Raczkiewicz (1885-1947)
Dekretem z 27 czerwca 1945 r. prezydent RP na uchodźstwie Władysław Raczkiewicz upoważnił dowódców jednostek wojsk lądowych, marynarki wojennej i lotnictwa, którzy posiadali pamiątki, znaki i odznaczenia, aby przekazali je na własność Instytutowi Historycznemu im. gen. Sikorskiego. Dekret ten wszedł w życie 1 lipca 1945 r. Pierwsze zebranie Rady Instytutu odbyło się 13 grudnia 1945 r. Uchwalono wówczas „statut precyzujący cele i zadania Instytutu”.
Instytut Historyczny im. gen. Sikorskiego był ośrodkiem skupiającym dokumentację dotyczącą Polskich Sił Zbrojnych oraz archiwa rządowe i wojskowe, przede wszystkim z okresu II wojny światowej.
W 1965 Instytut połączył się z Polskim Ośrodkiem Naukowym powstałym jeszcze w 1939 r. Wówczas zmieniono nazwę na Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego.
Władysław Sikorski (1881–1943)
W 1970 r. powstała Fundacja Sztandarów PSZ, której celem jest zabezpieczenie oraz konserwacja sztandarów. W 1973 r. doszło do połączenia z Polskim Instytutem Historycznym (dawną Komisją Historyczną Sztabu Głównego). Powstał wówczas Samodzielny Oddział Ealing IPMS, który zajmował się głównie dokończeniem monumentalnego dzieła „Polskie Siły Zbrojne w Drugiej Wojnie Światowej”. Z kolei w 1988 r. z Instytutem połączyło się Studium Polski Podziemnej, zachowując jednocześnie swoją autonomię.
Pracami Instytutu kieruje Rada, która wyłania spośród swoich członków Zarząd Instytutu, z kolei na czele Zarządu Instytutu stoi prezes. Wśród prezesów Instytutu znaleźli się m.in. Marian Kukiel oraz Edward Raczyński.
Przekazanie archiwów emigracyjnych z Londynu i Francji do AAN
„Dla znakomitej większości Polaków, a także cudzoziemców, tak w Wielkiej Brytanii, jak i w Polsce, Europie Zachodniej, obu Amerykach czy Australii Instytut Polski to jedyne na Zachodzie muzeum naszych pamiątek narodowych, to cała przeszłość związana z Wojskiem Polskim na Zachodzie” – napisał Bolesław Bokszczanin w swoim referacie „Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego” (referat jest dostępny on-line).
Przy Instytucie Sikorskiego działa również archiwum. „O ile Muzeum Instytutu Polskiego jest jak gdyby jego oknem wystawowym, Archiwum Instytutu stanowi niewyczerpaną skarbnicę wiadomości i wiedzy o Polsce; Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie; działalności Rządu Polskiego na obczyźnie i w ogóle o polskim wkładzie wojennym w II Wojnie Światowej. Znaczenie archiwum jest tym ważniejsze, że straty wojenne, rabunkowa gospodarka i działalność administracji niemieckiej oraz barbarzyńskie palenie przez wojska nieprzyjaciela akt po ustaniu działań wojennych – doprowadziły do bezprzykładnego zniszczenia zbiorów archiwalnych w całym kraju” – ocenia Bokszczanin.
Instytut Polski w Londynie przekazał wyjątkowe filmy Filmotece Narodowej
W ramach Instytutów działa także biblioteka. Biblioteka Instytutu Polskiego powstała z połączenia Biblioteki Instytutu Historycznego z Bibliotekę Polskiego Ośrodka Naukowego. Trzon Biblioteki Instytutu stanowi Biblioteka Polskiego Ośrodka Naukowego. Zbiory biblioteki stanowią źródło do badań naukowych nad dziejami kultury polskiej, ze szczególnym uwzględnieniem historii politycznej i wojskowej ostatnich czasów. W zasobach biblioteki znajdują się również starodruki, a także XIX-wieczne mapy oraz atlasy.
Instytut Sikorskiego jest największą polską instytucją archiwalno-muzealną na emigracji. Misją Instytutu jest gromadzenie, zabezpieczanie oraz udostępnianie zasobów polskiego dziedzictwa kulturowego. Instytut prowadzi też działalność wydawniczą, kulturalną i edukacyjną. Jest także ośrodkiem badawczym nad dziejami Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie oraz rządu RP na uchodźstwie.
Anna Kruszyńska (PAP)
akr/ skp /
