Drugi tom katalogu „Straty wojenne. Malarstwo polskie” zawiera 295 obiektów. Są to obrazy, grafiki i rysunki ze zbiorów publicznych oraz prywatnych, które przepadły w latach II wojny światowej na obecnym terytorium Polski.
Katalog zawiera dzieła m.in. z Biblioteki i Muzeum Ordynacji Krasińskich, Muzeum Wojska Polskiego, Muzeum Książąt Czartoryskich, z kolekcji Państwowych Zbiorów Sztuki. Wśród utraconych dzieł są prace tak wybitnych artystów jak Marcello Bacciarelli, Bernardo Bellotto Canaletto, Jan Bogumił Plersch, Józef Brandt, Jacek Malczewski, Jan Matejko, Józef Pankiewicz, Maurycy Trębacz.
Część z prezentowanych dzieł została utracona bezpowrotnie: spłonęły lub w inny sposób zostały zniszczone podczas wojny. Dotyczy to m.in. znajdujących się w warszawskich kościołach obrazów które przepadły podczas bombardowania w 1939 roku (m.in. „Ukrzyżowanie” Szymonowicza-Siemiginowskiego w kościele św. Krzyża) i powstania warszawskiego. W kościele kapucynów spłonęła w 1944 r. większość obrazów, w tym najpewniej obraz z ołtarza głównego „Przemienienie Pańskie na górze Tabor” Szymona Czechowicza.
Często nie ma niezbitej pewności co do losu utraconych dzieł. Przykładem obrazy z kolekcji Klementyny i Witolda Sągajłłów, m.in. „Jeździec na stepie” Tadeusza Ajdukiewicza. Dwie kamienice, w których znajdowały się obrazy, zostały spalone i zniszczone podczas powstania warszawskiego. Być może jednak obrazy zostały w tym czasie skradzione i wywiezione. Nieznany jest tez los dziesięciu portretów Tadeusza Boya-Żeleńskiego autorstwa Stanisława Ignacego Witkiewicza, do powstania znajdujących się w warszawskim mieszkaniu Żeleńskich.
Wiele dzieł zostało zagrabionych podczas wojny przez władze niemieckie.
Obrazy z dworu w Małkowie, po objęciu majątku przez niemieckiego zarządcę, zostały wywiezione do tymczasowej składnicy. Los ich jest nieznany. Niemcy wywieźli obrazy z Muzeum Miejskiego w Bydgoszczy, w tym „Portret młodej kobiety” Olgi Boznańskiej. Część kolekcji tego muzeum znajdowała się w pałacu w Kawęcinie, zajętym w 1945 r. przez wojsko sowieckie. Większość znajdujących się tam obrazów została usunięta, zniszczona lub skradziona. Zarekwirowane przez Niemców zostały także obrazy będące własnością Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu oraz Muzeum Miejskiego w Bydgoszczy, które posiadało m. in. obrazy Leona Wyczółkowskiego.
Niewielką tylko część utraconych podczas wojny obrazów udało się odnaleźć.
Aneks do katalogu strat, zawierający dzieła odnalezione i odzyskane lub w trakcie odzyskiwania, liczy 14 pozycji. Są to m. in. „Murzynka” Anny Bilińskiej - Bohdanowiczowej, „Żydówka z pomarańczami” Aleksandra Gierymskiego, „Orszak” Witolda Wojtkiewicza. Większość z obrazów odzyskanych – dzięki interwencjom Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, które monitoruje rynek antykwaryczny - pojawiła się na aukcjach w Stanach Zjednoczonych, Niemczech i w Polsce.
Od niemal dziesięciu lat czeka na rozpatrzenie przez Rosję wniosek MKiDN o zwrot obrazu Daniela Schultza „Podwórko z drobiem” - do 1945 r. własność Muzeum Miejskiego w Gdańsku.
Katalog „Straty wojenne. Malarstwo polskie. Tom II”, został wydany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego - Departament Dziedzictwa Kulturowego.
(PAP) tst
