III Powstanie Śląskie: powstańczy pociąg pancerny „Kabicz”. Fot. NAC
Władze samorządowe Bytomia rozpoczęły już przygotowania do obchodów setnej rocznicy III Powstania Śląskiego. Zapowiadają m.in. widowisko multimedialne, wystawy, happeningi czy wykłady.
Rocznica III Powstania Śląskiego to jedna z najważniejszych uroczystości, jakie w tym roku będą świętowane na Górnym Śląsku. W centrum obchodów będzie właśnie Bytom – to w tym mieście zapadła decyzja o wybuchu powstania i działał Polski Komisariat Plebiscytowy. Na organizację rocznicowych uroczystości miasto otrzymało 700 tys. zł dofinansowania z Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii.
„Przygotowaliśmy szereg atrakcji, wydarzeń oraz imprez związanych z tym wydarzeniem. Mam nadzieję, że sytuacja epidemiczna pozwoli nam świętować to historyczne wydarzenie, które dzięki dofinansowaniu z Metropolii będzie miało szczególną oprawę” - powiedział prezydent Bytomia Mariusz Wołosz.
W centrum obchodów będzie Bytom – to w tym mieście zapadła decyzja o wybuchu powstania i działał Polski Komisariat Plebiscytowy.
Mimo że do maja pozostało jeszcze sporo czasu, w mieście już trwają przygotowania do historycznych obchodów. Samorząd zapowiada m.in.: happeningi, warsztaty, wystawy, prezentacje, wykłady poświęcone postaciom i wydarzeniom związanym z III Powstaniem Śląskim, występ Orkiestry Wojskowej, uroczystości upamiętniające polskiego komisarza plebiscytowego Wojciecha Korfantego oraz wybuch powstania, a także kalejdoskop odliczający czas do wielkiego finału imprezy.
100 lat temu na Górnym Śląsku odbył się plebiscyt
Jak zaznaczył wiceprezydent Bytomia Adam Fras, to tylko część atrakcji, a lista planowanych wydarzeń nie jest jeszcze zamknięta. „Jeśli sytuacja epidemiczna pozwoli, każdy, kto zawita od 2 maja do 25 czerwca w Bytomiu, będzie świadkiem atrakcji i uroczystości, które upamiętnią jedno z najważniejszych wydarzeń w dziejach śląskiej ziemi” - podkreślił Fras.
Zgodnie z planem, uroczystości rozpoczną się w Bytomiu już 2 maja, a więc w setną rocznicę wybuchu powstania, a zakończą 25 czerwca. Tego dnia przed przypada setna rocznica podpisania rozejmu w Błotnicy Strzeleckiej, faktycznie kończącego III Powstanie Śląskie. „Na ten dzień planujemy organizację widowiska multimedialnego pn. +Tryptyk Powstańczy - Pamięci Ziemi+ z udziałem muzyków, śpiewaków, tancerzy wywodzących się z ośrodków kultury i sztuki na obszarze Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii” - podał bytomski magistrat.
Zgodnie z planem, uroczystości rozpoczną się w Bytomiu już 2 maja, a więc w setną rocznicę wybuchu powstania, a zakończą 25 czerwca. Tego dnia przed przypada setna rocznica podpisania rozejmu w Błotnicy Strzeleckiej, faktycznie kończącego III Powstanie Śląskie.
Trzecie Powstanie Śląskie było ostatnim z trzech zbrojnych zrywów polskiej ludności na Śląsku. Jego efektem było przyznanie Polsce znacznie większej części Górnego Śląska, niż pierwotnie zamierzano.
Rozpoczęcie powstania poprzedził plebiscyt, który odbył się 20 marca 1921 r. W głosowaniu dopuszczono udział osób, które wcześniej wyemigrowały ze Śląska. W tym celu z Niemiec przyjechało 182 tys. emigrantów, z Polski - 10 tys. Ostatecznie w plebiscycie wzięło udział ok. 97 proc. uprawnionych osób, z czego ok. 19 proc. stanowili wcześniejsi emigranci. Za przynależnością do Polski głosowała mniejszość - 40,3 proc. głosujących.
Plenerowa wystawa IPN „Powstania śląskie 1919–1921” w Krakowie
Komisja Plebiscytowa zdecydowała o przyznaniu prawie całego obszaru Niemcom - Polska miała otrzymać tylko powiaty pszczyński i rybnicki. Na tę wieść wcześniejsze pojedyncze strajki niezadowolonych z trudnych warunków materialnych i bezrobocia mieszkańców regionu przekształciły się 2 maja w strajk generalny, który objął 97 proc. zakładów pracy.
W nocy z 2 na 3 maja rozpoczęło się powstanie. Na jego czele stanął znany działacz społeczny, a wcześniej komisarz plebiscytowy, Wojciech Korfanty. Walki trwały dwa miesiące - powstańcy zdołali opanować prawie cały obszar plebiscytowy, później broniąc go przed siłami niemieckimi. Najpoważniejsze starcia miały miejsce w okolicach Góry św. Anny. W III Powstaniu Śląskim wzięło udział około 60 tys. Polaków - jak podają źródła 1218 spośród nich poległo, 794 odniosło rany.
W wyniku tego zrywu Rada Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Z obszaru plebiscytowego, czyli ponad 11 tys. km kw., zamieszkanego przez ponad 2 mln ludzi, do Polski przyłączono 29 proc. terenu i 46 proc. ludności.
W wyniku tego zrywu Rada Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Z obszaru plebiscytowego, czyli ponad 11 tys. km kw., zamieszkanego przez ponad 2 mln ludzi, do Polski przyłączono 29 proc. terenu i 46 proc. ludności. W Polsce znalazły się m.in. Katowice, Świętochłowice, Królewska Huta (obecny Chorzów), Rybnik, Lubliniec, Tarnowskie Góry i Pszczyna. Podział był też korzystny dla Polski gospodarczo - na przyłączonym terenie znajdowały się 53 z 67 istniejących kopalni, 22 z 37 wielkich pieców oraz 9 z 14 stalowni.
Bieżący rok, decyzją Sejmiku Woj. Śląskiego, obchodzony jest w tym regionie jako Rok Stulecia Wybuchu III Powstania Śląskiego. Podobnie sejmik dwa poprzednie lata 2019 i 2020 ogłaszał odpowiednio Rokiem Stulecia I i II Powstania Śląskiego. (PAP)
autor: Krzysztof Konopka
kon/ mtb/ pad/
