Źródło: PAP
Miejsca pamięci poświęcone uczestnikom walk o wolność z lat 1863-1864, znajdujące się w 670 miejscach w Polsce, na Litwie, Białorusi, Ukrainie i Rosji, prezentuje mapa portalu www.dzieje.pl. Uwzględniono na niej groby pojedyncze i zbiorowe, kwatery cmentarne oraz tablice.
Wykaz mogił powstańczych w Polsce, na Litwie, Białorusi, Ukrainie i w Rosji udostępniła PAP Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Nie obejmuje on jednak wszystkich grobów i miejsc pamięci ku czci powstańców, które znajdują się na Wschodzie.
W Polsce jest 540 mogił, spoczywa w nich 7,6 tys powstańców. Zdecydowana większość znajduje się na ziemiach byłego zaboru rosyjskiego (ponad 90 proc.). Najwięcej mogił powstańczych jest w województwach: mazowieckim - 127 i lubelskim - 98; następnie w łódzkim - 86, świętokrzyskim - 60 oraz podlaskim - 42 i wielkopolskim - 32.
Tylko niewielka część powstańczych miejsc pamięci znajduje się na dużych cmentarzach rzymskokatolickich, m.in. na warszawskich Powązkach wojskowych, gdzie w honorowym miejscu kwatery powstańców styczniowych znajduje się grób gen. Edmunda Taczanowskiego. Większość mogił leży na cmentarzach wiejskich, w pobliżu leśnych duktów oraz dróg.
Na mapie znajdują się mogiły poza Polską, w 130 miejscowościach: 51 białoruskich, 50 ukraińskich, 22 litewskich i 7 rosyjskich. Przedstawiono groby pojedyncze i zbiorowe, w tym m.in. zespoły miejsc pochówków weteranów na cmentarzach parafialnych, a także tablice poświęcone uczestnikom powstania z lat 1863-1864.
Po wyborze konkretnej mogiły, na mapie pojawia się informacja o pochowanej w niej osobie (osobach) oraz formie jej upamiętnienia.
Zaznaczono zarówno mogiły z niewielkich miejscowości lub terenów leśnych, jak i z większych miast. Najwięcej miejsc pamięci poświęconych uczestnikom powstania znajduje się w Wilnie. Są to mogiły cmentarne: na Rossie, na cmentarzu na Antokolu, na cmentarzu bernardyńskim na Zarzeczu oraz tablice ku czci: ks. Franciszka Zawadzkiego w kościele śś. Piotra i Pawła na Antokolu, ks. Stanisława Iszory w dawnym kościele Dominikanów, ks. Rajmunda Ziemackiego i ks. Stanisława Piotrowicza w kościele św. Rafała na Śnipiszkach oraz dowódcy powstańczego Konstantego Kalinowskiego na murach klasztoru Dominikanów. Tablica i krzyż upamiętniający powstańców znajduje się ponadto na wileńskim Placu Łukiskim.
Innym miastem o dużej liczbie mogił uczestników zrywu niepodległościowego z 1863 r. jest Lwów. Na tamtejszym Cmentarzu Łyczakowskim znajduje się kwatera powstańcza oraz zlokalizowane poza nią pojedyncze groby weteranów. Poza tym, we lwowskim dawnym kościele dominikańskim umieszczono epitafium Tadeusza Żulińskiego, a w katedrze ormiańskiej – tablicę ku czci dr. Józefa Żulińskiego.
Platforma Google maps udostępnia wskazówki dotyczące dojazdu do przedstawionych na mapie miejsc pamięci związanych z powstaniem styczniowym.
Powstanie styczniowe, które rozpoczęło się 22 stycznia 1863 r. na terenach zaboru rosyjskiego, było najdłużej trwającym i najbardziej masowym ruchem niepodległościowym XIX w.
Walka powstańcza miała głównie charakter rozproszonej akcji partyzanckiej. Podczas insurekcji stoczono ponad 1,2 tys. bitew i potyczek, a przez szeregi powstańcze przeszło ok. 200 tys. osób.
Bilans insurekcji był tragiczny - dziesiątki tysięcy poległych lub straconych przez Rosjan, zesłania na Syberię, konfiskaty majątków uczestników powstania.(PAP)
wmk/
