Eva Jelinek (P) odbiera w imieniu Jana i Anny Jelinek z rąk prezydenta RP Andrzeja Dudy (L) medal Virtus et Fraternitas w Pałacu Prezydenckim w Warszawie. Fot. PAP/R. Pietruszka
Podczas uroczystości, która odbyła się w Pałacu Prezydenckim, Andrzej Duda uhonorował odznaczeniami Virtus et Fraternitas dziewięć osób z Czech, Rumunii, ze Słowacji, z Ukrainy i Węgier, za heroiczną postawę w niesieniu pomocy Polakom będącym ofiarami systemów totalitarnych XX w.
Odznaczenia Virtus et Fraternitas zostały przyznane decyzją prezydenta Andrzeja Dudy "za heroiczną postawę w niesieniu pomocy Polakom, będącym ofiarami systemów totalitarnych XX wieku, za wybitną odwagę w obronie ludzkiej godności i człowieczeństwa".
W tym roku wśród dziewięciu osób, którym przyznano medale Virtus et Fraternitas, osiem osób uhonorowano pośmiertnie. Uhonorowani to: Petro Bazeluk i Maria Bazeluk z Ukrainy, którzy podczas wojny ukrywali Polaków z Huty Stepańskiej - Mieczysława Słojewskiego i jego syna Edwarda - przed rzezią dokonywaną przez Ukraińską Powstańczą Armię, rumuńska arystokratka i filantropka Ecaterina Olimpia Caradja, która w 1939 r. zorganizowała pomoc dla dzieci polskich uchodźców, a także burmistrz węgierskiego Ostrzyhomia Jeno Etter, który ułatwiał Polakom z miejscowego obozu internowania ucieczkę na Zachód i na Bliski Wschód, gdzie wstępowali oni do Polskich Sił Zbrojnych.
Dr W. Kozłowski: medal Virtus et Fraternitas to docenienie wartości, dzięki którym możemy obok siebie żyć na naszej planecie
Prezydent uhonorował medalem również, obecnego na uroczystości, Petro Hrudzewycza ze wsi Dytiatyn na Ukrainie, który w 1986 r. sprzeciwił się sowieckim funkcjonariuszom żądającym od niego, by usunął krzyż z mogiły prawie 100 żołnierzy Wojska Polskiego poległych w walce z bolszewikami w 1920 r.; Jana i Annę Jelinek z Czech, którzy na Wołyniu w czasie wojny pomagali Żydom zagrożonym niemiecką eksterminacją, a także Polakom, którzy byli ofiarami napaści ukraińskich nacjonalistów. Medale Virtus et Fraternitas otrzymali także Jozef Lach i Zofia Lachova ze Słowacji, którzy jesienią 1939 r. pomagali polskim uchodźcom.
Prezydent w przemówieniu podkreślił, że jest to dla niego moment wzruszenia, moment ważny, kiedy można choćby w ten skromny i symboliczny sposób podziękować tym, którzy umieli pokazać cnotę i braterstwo w najtrudniejszych czasach.
"Kiedy świat ludzi tutaj żyjących, w przestrzeni tej części Europy, zetknął się z dwoma straszliwymi totalitaryzmami - niemieckim nazistowskim i sowieckim stalinowskim, a także z wrogimi człowiekowi ideologiami, mimo wszystkich obaw, mimo czasem przecież racjonalności, która podpowiadała, by schować się i najlepiej nie wykonywać żadnych gestów, bo tak będzie najbezpieczniej, byli tacy, którzy umieli wyciągnąć rękę do drugiego człowieka" - podkreślił prezydent.
"Kiedy świat ludzi tutaj żyjących, w przestrzeni tej części Europy, zetknął się z dwoma straszliwymi totalitaryzmami - niemieckim nazistowskim i sowieckim stalinowskim, a także z wrogimi człowiekowi ideologiami, mimo wszystkich obaw, mimo czasem przecież racjonalności, która podpowiadała, by schować się i najlepiej nie wykonywać żadnych gestów, bo tak będzie najbezpieczniej, byli tacy, którzy umieli wyciągnąć rękę do drugiego człowieka" - podkreślił prezydent.
Jak mówił, "umieli pomóc, niezależnie od narodowości, czasem niezależnie od własnych sympatii, dostrzegali po prostu człowieczeństwo, jako wartość samą w sobie, miłość bliźniego jako to naczelne przykazanie, które człowiek przyzwoity ma w sobie, że trzeba ją okazać, trzeba potrzebującemu tę pomoc dać".
"Ten wielki splendor tamtego bohaterstwa i miłosierdzia okazanego drugiemu człowiekowi, pamięci o bohaterach, o wartościach jest dzisiaj z całą pewnością udziałem całych państwa rodzin" - podkreślił prezydent, zwracając się do odznaczonych.
"Ten wielki splendor tamtego bohaterstwa i miłosierdzia okazanego drugiemu człowiekowi, pamięci o bohaterach, o wartościach jest dzisiaj z całą pewnością udziałem całych państwa rodzin" - podkreślił prezydent, zwracając się do odznaczonych.
Jak mówił, "tak to na szczęście jest, że okazywane dobro, piękna, bohaterska postawa, postawa wielkiego człowieczeństwa staje się splendorem i spływa jak światło udzielając tej niezwykłej, bohaterskiej, można powiedzieć poświaty również i kolejnym pokoleniom, czyniąc rodzinę wyjątkową. Za to z całego serca jeszcze raz dziękuję" - podkreślił Andrzej Duda.
"Składam głębokie wyrazy szacunku i wdzięczności w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej i dziękuję za przybycie do Pałacu Prezydenckiego na tę niezwykle ważną dla nas Polaków uroczystość i dla polskiego społeczeństwa" - dodał prezydent.
Bitwa Warszawska 1920 roku
Petro Hrudzewycz ze wsi Dytiatyn na Ukrainie odebrał medal za to, że w 1986 r. sprzeciwił się sowieckim funkcjonariuszom żądającym od niego, by usunął krzyż z mogiły prawie 100 żołnierzy Wojska Polskiego poległych w walce z bolszewikami w 1920 r.
"W 1986 roku pracowałem jako kierowca w kołchozie i dostałem rozkaz ścięcia i wyrzucenia krzyża. Odmówiłem zdecydowanie, ponieważ kierowałem się nie tyko wartościami chrześcijańskimi, zgodnie z którymi zostałem wychowany, lecz także pamięcią o poległych synach, mężach i bohaterach, którzy oddali życie na tej ziemi. Chociaż moja rodzina i ja doświadczyliśmy wielkich prześladowań, nie sądzę, żebym uczynił coś szczególnego, bo na moim miejscu wszyscy zrobiliby tak samo ze względu na pamięć i poszanowanie poświęcenia polskich żołnierzy" - przekazał Hrudzewycz, którego słowa odczytano podczas ceremonii.
Głos zabrała także Krystyna Szymańska - krewna Mieczysława Słojewskiego i jego 7-letniego syna Edwarda z Huty Stepańskiej, których podczas rzezi wołyńskiej w 1943 r. przed banderowcami uratowało ukraińskie małżeństwo Petra i Marii Bazeluków. "Petro nie zawiódł ich, okazał się uczciwym, dobrym człowiekiem i zarazem autentycznym bohaterem" - mówiła Szymańska, przypominając, że UPA karała śmiercią tych Ukraińców, którzy ratowali swoich polskich sąsiadów.
"Petro ukrywał i żywił mojego dziadka Mieczysława z wujkiem Edwardem aż do nadejścia frontu i Armii Czerwonej w styczniu 1944 roku" - dodała krewna ocalonych.
Piotr Gliński przypomniał, że "XX wiek naznaczony był tragedią dwóch wojen światowych, wiek dwóch totalitaryzmów niemieckiego i sowieckiego". "Ten wiek XX odchodzi w przeszłość, ale ślady i blizny pozostają, niektóre nigdy być może niezabliźnione, rozjątrzone na zawsze. Coraz mniej wśród nas osób, które mogą zaświadczyć o cierpieniu, jakie w minionym stuleciu stało się udziałem milionów obywateli, także obywateli polskich, obywateli środkowej Europy" - podkreślił.
Wicepremier, minister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu Piotr Gliński przypomniał, że "XX wiek naznaczony był tragedią dwóch wojen światowych, wiek dwóch totalitaryzmów niemieckiego i sowieckiego". "Ten wiek XX odchodzi w przeszłość, ale ślady i blizny pozostają, niektóre nigdy być może niezabliźnione, rozjątrzone na zawsze. Coraz mniej wśród nas osób, które mogą zaświadczyć o cierpieniu, jakie w minionym stuleciu stało się udziałem milionów obywateli, także obywateli polskich, obywateli środkowej Europy" - podkreślił.
Rzeź wołyńska - zbrodnia, która wciąż dzieli Polaków i Ukraińców
"Jednocześnie z niepokojem obserwujemy tendencje, zmierzające do pisania historii na nowo, do wybielania sprawców, przerzucania odpowiedzialności za ich zbrodnie na ofiary. Martwi nas także niewiedza o okrutnej historii XX w., jaką można zaobserwować w wielu miejscach na świecie. Niestety, także tam, gdzie to zło się zrodziło i było najbardziej intensywne w Niemczech i Rosji" - powiedział.
Dodał, że nie można zapominać o krzywdach, jakie państwo polskie i jego obywatele doświadczyli w XX wieku. Jego zdaniem "pełne wybaczenie i pojednanie jest możliwe i konieczne", ale, jak wyjaśnił "jest możliwe tylko wtedy, kiedy znamy ludzi, którym powinniśmy przebaczyć, gdy zna się sprawców". Wicepremier powiedział, że "równocześnie w mroku wojen, ludobójstwa, czystek etnicznych działali ludzie, którzy potrafili przeciwstawić się wszechobecnemu złu i pogardzie oraz stanąć w obronie ludzkiego życia, godności, wolności, stanąć w obronie podstawowych wartości, dzięki którym potrafimy żyć na tej ziemi".
"To są historie heroizmu, ratowania życia kosztem narażania życia i swojej rodziny, to historie przychylności i zrozumienia, pomocy kurierom, osobom uchodzącym z kraju, to historie współczucia i solidarności, pomocy i wsparcia dla setek osób dorosłych i dzieci, żołnierzy przedostających się na Zachód, to w końcu historie obrony wartości, nieugięta postawa wobec dewastacji miejsc pamięci" - wymieniał.
"Podejmując ryzyko pomocy obywatelom polskim wcielali w życie moralny imperatyw miłości bliźniego. Postawa i uczynki pomagających stanowią wciąż żywy przykład wartości, którymi powinniśmy kierować się w naszym życiu" - ocenił.
"To są historie heroizmu, ratowania życia kosztem narażania życia i swojej rodziny, to historie przychylności i zrozumienia, pomocy kurierom, osobom uchodzącym z kraju, to historie współczucia i solidarności, pomocy i wsparcia dla setek osób dorosłych i dzieci, żołnierzy przedostających się na Zachód, to w końcu historie obrony wartości, nieugięta postawa wobec dewastacji miejsc pamięci" - wymieniał.
Medal Virtus et Fraternitas jest wyróżnieniem dla osób zasłużonych w niesieniu pomocy osobom narodowości polskiej lub obywatelom polskim innych narodowości, będących ofiarami zbrodni. Zgodnie z przepisami, chodzi o popełnione w okresie od 8 listopada 1917 r. do 31 lipca 1990 r. zbrodnie sowieckie, zbrodnie niemieckie, zbrodnie z pobudek nacjonalistycznych lub inne przestępstwa stanowiące zbrodnie przeciwko pokojowi, ludzkości oraz zbrodnie wojenne. Odznaczenie mogą także otrzymać osoby, które podejmują działania dla upamiętnienia tych, którzy nieśli pomoc i ocalenie. Po raz pierwszy medale wręczono w czerwcu 2019 r. (PAP)
Autor: Olga Łozińska
oloz/ nno/ sdd/ ero/ dki/
