Wielki Głód na Ukrainie, zwalczanie polskiego podziemia przez sowiecką bezpiekę po 1939 r. i akcja "Wisła" to niektóre z zagadnień przedstawionych w aktach specsłużb zamieszczonych w angielskiej wersji publikacji wydanej przez IPN i Służby Bezpieczeństwa Ukrainy.
Publikacja "Poland and Ukraine in the 1930s and 1940s. Documents from the Archives of the Secret Services, Łódź – Warsaw – Kiev 2012" zawiera dokumenty z dotychczasowych tomów wspólnej serii wydawniczej "Polska i Ukraina w latach trzydziestych-czterdziestych XX wielu. Nieznane dokumenty z archiwów służb specjalnych" opublikowanych w latach 1998–2010. W wydawnictwie znalazło się 165 dokumentów.
Wstęp napisał autor licznych publikacji poświęconych najnowszej historii Polski i Ukrainy prof. Hiroaki Kuromiya z Indiana University w Bloomington. Jak podkreślają wydawcy, publikacja skierowana jest przede wszystkim do środowisk naukowych i studentów na co dzień posługujących się językiem angielskim.
Pierwsza część publikacji dotyczy Wielkiego Głodu na Ukrainie w latach 1932–33. Wśród dokumentów znalazły się m.in. doniesienie tajnego informatora Odeskiego Obw. Oddz. GPU USRS dotyczące reakcji ludzi na aresztowania i pojawienie się głodu; pismo konsula niemieckiego w Odessie do MSZ w Berlinie i Ambasady Niemiec w Moskwie na temat zabierania chłopom zboża przez brygady "szturmowe" oraz raport sporządzony w Referacie "Wschód" Oddziału II Sztabu Głównego dotyczący tragicznej sytuacji żywnościowej w USRS.
Publikacja "Poland and Ukraine in the 1930s and 1940s. Documents from the Archives of the Secret Services, Łódź – Warsaw – Kiev 2012" zawiera dokumenty z dotychczasowych tomów wspólnej serii wydawniczej "Polska i Ukraina w latach trzydziestych-czterdziestych XX wielu. Nieznane dokumenty z archiwów służb specjalnych" opublikowanych w latach 1998–2010. W wydawnictwie znalazło się 165 dokumentów.
W segmencie drugim pt. "Wielki Terror: Operacja polska 1937–1938" znalazł się m.in. rozkaz operacyjny narkoma spraw wewnętrznych ZSRS Jeżowa dotyczący "operacji polskiej"; wytyczne narkoma spraw wewnętrznych USRS Izraiła Leplewskiego w sprawie zintensyfikowania działań operacyjnych wymierzonych przeciwko Polakom, Niemcom i Rumunom oraz zestawienie statystyczne 8 Oddziału UGB NKWD USRS dla zastępcy narkoma spraw wewnętrznych USRS Aleksandra Radziwiłowskiego, dotyczące liczby osób skazanych przez NKWD ZSRS od początku operacji.
Fragment trzeci poświęcono polskiemu podziemiu w latach 1939–41. Są tam np. meldunki Iwana Sierowa o wykryciu i likwidacji polskiej organizacji podziemnej w Kołomyi; na temat ujęcia przez Wojska Pograniczne kurierów ZWZ – Józefa i Stanisława Żymierskich; dotyczące aresztowania kierownictwa ZWZ okręgu lwowskiego, wykrycia i częściowej likwidacji ZWZ na Wołyniu oraz protokoły przesłuchań m.in. Edwarda Goli, Janiny Sułkowskiej i Władysławy Piechowskiej.
Kolejna część dotyczy tematu "Polacy i Ukraińcy pomiędzy dwoma systemami totalitarnymi 1942–45". Przedstwia m.in. raport narkoma bezpieczeństwa państwowego USRS Siergieja Sawczenki dotyczący stosunków między nacjonalistami ukraińskimi a Polakami; informację 4 Zarządu NKGB USRS dotyczącą akcji polskiej przeciwko Ukraińcom; sprawozdanie i protokoły ukraińskiego podziemia dotyczące akcji antypolskich; wyciąg ze sprawy agenturalnej NKGB USRS "Zwiery" dotyczący wydarzeń w Hucie Pieniackiej.
Piąty segment przedstawia "Operację Sejm 1944–46". Znalazły się tam np. informacja Pawła Drozdieckiego dla naczelników obwodowych UNKGB o działalności polskiego podziemia na terenach zajętych przez Armię Czerwoną; wyciąg z informacji Wasilija Riasnoja o wykryciu organizacji NIE i aktywizacji walki z polskim podziemiem; raport Siergieja Sawczenki dla Piotra Fiedotowa o rozpracowaniu i likwidacji polskiego podziemia przez MGB USRS; wyciąg z informacji Pawła Miedwiediewa o wynikach pracy operacyjnej MGB USRS dotyczącej polskiego podziemia w latach 1943–46.
Fragment szósty poświęcono przesiedleniom Polaków i Ukraińców w latach 1944–46. Jest tam m.in. uchwała nr 1237/69 RKL USRS i KC KP(b)U w sprawie realizacji układu pomiędzy rządem USRS a PKWN o ewakuacji ludności ukraińskiej z terytorium Polski i obywateli polskich z terytorium USRS; raport Chruszczowa dla Stalina dotyczący realizacji układu lubelskiego oraz zbiorcza informacja Borysa Iwanowa o rezultatach przesiedleń ludności ukraińskiej z Polski i obywateli polskich z zachodnich obwodów USRS – w styczniu 1946.
W segmencie siódmym "Operacja Wisła 1947" znalazł się m.in. projekt organizacji akcji "Wschód" przygotowany przez MON i MBP; instrukcja dotycząca zasad przesiedlania ludności ukraińskiej; komunikaty sytuacyjne ministra obrony narodowej Michała Roli-Żymierskiego dotyczące działań GO "Wisła"; sprawozdania Dowództwa GO "Wisła" z działań Grupy i sprawozdanie OUN-B dotyczące przebiegu wysiedleń i akcji UPA przeciwko WP z lipca 1947 r.
Promocja publikacji odbędzie się w piątek w Kijowie, w siedzibie Służby Bezpieczeństwa Ukrainy. Wezmą w niej udział m.in. prezes IPN, szef SB Ukrainy, współautorzy publikacji, ambasador i konsul generalny RP w Kijowie oraz przedstawiciele korpusu dyplomatycznego.(PAP)
akn/ ls/
