Wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński (C) podczas uroczystego otwarcia Panteonu Górnośląskiego w podziemiach katowickiej katedry. Fot. PAP/T. Wiktor
W przyziemiu katowickiej Archikatedry Chrystusa Króla oficjalnie otwarto Panteon Górnośląski, upamiętniający – w nowoczesnej, multimedialnej formie – ważne dla historii regionu postaci. To jakby otwarta encyklopedia Śląska – mówił podczas ceremonii wicepremier Piotr Gliński.
W niedzielę rano, jeszcze przed oficjalnym otwarciem, Panteon zwiedził premier Mateusz Morawiecki. Po południu, w ramach obchodów stulecia przyłączenia części Górnego Śląska do Polski, przedstawiciele instytucji zaangażowanych w stworzenie Panteonu oficjalnie przecięli wstęgę i podpisali pamiątkowy akt otwarcia. Udostępnienie placówki dla zwiedzających zaplanowano na 16 lipca – w setną rocznicę podpisania aktu inkorporacji części Śląska do Polski.
Panteon Górnośląski jest instytucją kultury, która na przygotowanej w podziemiach katowickiej katedry wystawie stałej prezentuje - w formie ścieżki edukacyjnej z wykorzystaniem multimediów - zasłużonych dla tej ziemi twórców, artystów, naukowców, polityków, powstańców, żołnierzy, duchownych, ofiary totalitaryzmów. Jak dotąd na potrzeby Panteonu przygotowano 166 biogramów osób zasłużonych dla Górnego Śląska, a kolejnych 50 jest w opracowaniu.
"Panteon Górnośląski jest to zbiór osób, które reprezentują naszą społeczność – małą ojczyznę – przez ostatnie ponad sto lat - od 1918 do 2022 r.(…). To ikony naszego regionu, jak Wojciech Korfanty, Henryk Sławik, Jerzy Kukuczka, Wojciech Kilar" – wyliczał dyrektor Panteonu Ryszard Kopiec.
"Panteon Górnośląski jest to zbiór osób, które reprezentują naszą społeczność – małą ojczyznę – przez ostatnie ponad sto lat - od 1918 do 2022 r.(…). To ikony naszego regionu, jak Wojciech Korfanty, Henryk Sławik, Jerzy Kukuczka, Wojciech Kilar" – wyliczał dyrektor Panteonu Ryszard Kopiec. Zapowiedział, iż Panteon nadal będzie zbierać pamiątki związane z upamiętnionymi osobami; docelowo każdej z tych postaci będzie też poświęcona kilkuminutowa wizytówka filmowa.
Inscenizacja historyczna z okazji 100-lecia włączenia części Górnego Śląska do Polski
Instytucją współprowadzącą Panteon – obok samorządów woj. śląskiego i Katowic oraz Archidiecezji Katowickiej - jest Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Szef tego resortu, wicepremier Piotr Gliński ocenił w niedzielę, iż Panteon jest wspaniałym pomnikiem upamiętniającym minione stulecie włączonego do Polski Górnego Śląska.
"Ufam również, że będzie to ważne miejsce na kulturalnej mapie Katowic, Śląska i całej Polski - miejsce edukacji, budowania polskiej tożsamości i refleksji nad ofiarą tych, dzięki którym czujemy się dziś Polakami (…). To jakby otwarta encyklopedia Śląska; otwarta, bo organizatorzy Panteonu deklarują dialog i otwartość na dalszy rozwój tego wspólnego miejsca pamięci" – mówił minister Gliński, podkreślając, iż Panteon – poczynając od św. Jadwigi Śląskiej i św. Jacka Odrowąża – przedstawia dziesiątki zasłużonych dla Śląska osób.
Prof. Piotr Gliński zauważył, iż niedzielna uroczystość w Katowicach była swoistą klamrą, spinającą obchody stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości. "Przez ostatnie sześć lat wędrowaliśmy po mapie Polski, wspominając kolejne wielkie wydarzenia (…). Głównym celem obchodów było przede wszystkim wzmocnienie polskiej wspólnoty. Mam nadzieję, że to się dokonało. Jak ważne jest to współcześnie zadanie, pokazuje nam dobitnie to, co dzieje się w tej chwili na Ukrainie" – mówił.
"W tym wyborze postaci chcemy upamiętnić wszystkich, którzy bronili tożsamości - także matki przekazujące wiarę i język swoim dzieciom, także nieugiętych nauczycieli szkół; także anonimowych bohaterów, wiernych Bogu i ojczyźnie. Także osoby, którym niedana była łaska wiary, ale kochały polski Śląsk i bardzo mu się przez swoje życie i pracę zasłużyły" – wyliczał wicepremier.
Prof. Piotr Gliński zauważył, iż niedzielna uroczystość w Katowicach była swoistą klamrą, spinającą obchody stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości. "Przez ostatnie sześć lat wędrowaliśmy po mapie Polski, wspominając kolejne wielkie wydarzenia (…). Głównym celem obchodów było przede wszystkim wzmocnienie polskiej wspólnoty. Mam nadzieję, że to się dokonało. Jak ważne jest to współcześnie zadanie, pokazuje nam dobitnie to, co dzieje się w tej chwili na Ukrainie" – mówił minister kultury.
Powrót Górnego Śląska do Polski w 1922 roku
"Chcieliśmy, aby poprzez obchody 100-lecia odzyskania niepodległości wszyscy mogli sobie przypomnieć, jaki katalog wartości wpisany jest w naszą kulturę: wolność, solidarność, poszanowanie godności człowieka, wytrwała praca, miłość do małych ojczyzn i do tej wielkiej - Niepodległej. Bohaterowie upamiętnieni w Panteonie Górnośląskim byli im przez całe życie wierni" – dodał prof. Gliński.
Metropolita katowicki abp Wiktor Skworc ocenił, iż Panteon, w którego miejscu wcześniej był pustostan, będzie pełnił ważną funkcję społeczną: kulturalną, edukacyjną i formacyjną. "Systemu wartości nie przekazuje się przez uczenie formułek, definicji wartości, tylko najlepiej z pokolenia na pokolenie" – mówił hierarcha, podkreślając wagę wartości, jakimi kierowały się w życiu osoby upamiętnione w Panteonie.
"Mówią, że Pan Bóg mówi do człowieka naturą, a człowiek odpowiada Bogu kulturą, zaś językiem kultury są wartości. W Panteonie mamy ludzi wartościowych – ludzi, którzy przekazują nam bardzo konkretne wartości, postawy społecznie pożądane w każdym systemie (…). Oby tych, którzy będą szli śladami naszych przodków było jak najwięcej - żeby się zainspirowali tymi pięknymi postaciami z Górnego Śląska, które mają nam wiele do powiedzenia i swoim życiem potwierdzają ten system wartości, który jest nam bardzo bliski" – mówił podczas niedzielnego otwarcia metropolita katowicki. "Ten katalog (osób upamiętnionych - PAP) jest otwarty i ciągle będzie jeszcze uzupełniany" - zapewnił hierarcha.
Metropolita katowicki abp Wiktor Skworc ocenił, iż Panteon, w którego miejscu wcześniej był pustostan, będzie pełnił ważną funkcję społeczną: kulturalną, edukacyjną i formacyjną. "Systemu wartości nie przekazuje się przez uczenie formułek, definicji wartości, tylko najlepiej z pokolenia na pokolenie" – mówił hierarcha, podkreślając wagę wartości, jakimi kierowały się w życiu osoby upamiętnione w Panteonie.
Pracom przy tworzeniu Panteonu towarzyszyła publiczna dyskusja, w której pojawiało się wiele krytycznych opinii dotyczących samej idei tego przedsięwzięcia oraz doboru postaci upamiętnionych przez placówkę – wskazywano m.in. na brak postaci reżysera Kazimierza Kutza czy współtworzących historię regionu Niemców, np. śląskich noblistów. Obecnie biogram Kazimierza Kutza jest w opracowaniu, podobnie jak biogramy aktora Zbigniewa Cybulskiego, malarza Jerzego Dudy-Gracza czy bluesmana Jana "Kyksa" Skrzeka. Kardiochirurg prof. Zbigniew Religa - także początkowo pominięty - został już w Panteonie upamiętniony.
Odnosząc się do dyskusji na temat listy osób upamiętnionych w Panteonie, dyrektor tej placówki Ryszard Kopiec zauważył, że część biogramów osób początkowo pominiętych jest obecnie w opracowaniu. "Staramy się naprawiać pewne rzeczy, natomiast one muszą się opierać w ramach aktualnego ustawodawstwa. Nie możemy sobie pozwalać, żeby promować osoby, które są niegodne do bycia w Panteonie Górnośląskim ze względu na udział np. w systemach totalitarnych" – tłumaczył dyrektor.
Prymas w 100-lecie włączenia części Śląska do Polski: trzeba razem patrzeć w tym samym kierunku
Marszałek woj. śląskiego Jakub Chełstowski przyznał, że Panteon wzbudzał wiele dyskusji w różnych środowiskach oraz w mediach. "I bardzo dobrze. Taka dyskusja była potrzebna w regionie, takiej dyskusji brakowało (…). Panteon jest otwarty dla tych wszystkich, którzy są zasłużeni; z pewnością środowiska naukowe mają tutaj nad czym debatować. Jestem przekonany, że to miejsce jest otwarte dla wszystkich, którzy zapisali się złotymi głoskami w historii Śląska, w historii Polski" – powiedział marszałek.
Na stronie internetowej https://panteon-gornoslaski.pl/temat/2022/06/08/Pelna-lista-osob-upamietnionych-w-Panteonie-Gornoslaskim dostępna jest pełna lista osób upamiętnionych w Panteonie Górnośląskim w momencie jego otwarcia.
"Panteon Górnośląski w Katowicach będzie zbiorem otwartym i każdy będzie mógł zgłosić kandydaturę osoby godnej upamiętnienia. Dokładne zasady zgłaszania zostaną podane później" – informują organizatorzy placówki.
Umowę powołującą Panteon Górnośląski podpisano w lutym 2020 r. z udziałem premiera Mateusza Morawieckiego. Stworzona na powierzchni blisko 2,5 tys. m kw. ekspozycja, na którą rząd przeznaczył 40 mln zł, jest udostępniana w roku stulecia przyłączenia części Górnego Śląska do Polski.(PAP)
mab/ jann/
