Historie kobiet z Łap i okolic aresztowanych 27 maja 1944 roku i wywiezionych do obozów koncentracyjnych w publikacji IPN

Promocja publikacji "Historie nieopowiedziane... Wspomnienia Heleny Perkowskiej i innych kobiet z lat 1944-1945", którego autorką jest Patrycja Sanejko z IPN w Białymstoku, odbędzie się w piątek po południu w Łapach. "Publikacja jest hołdem oddanym więźniarkom obozu KL Ravensbruck" - informuje IPN.

Sanejko przypominając historię aresztowań, mówiła PAP, że miały one miejsce po akcji oddziału Kedyw Armii Krajowej, który 25 maja 1944 roku przeprowadził atak zbrojny na jadące trasą Łomża-Białystok ciężarówki i samochody z żandarmami niemieckimi, z których kilkoro zginęło. W odwecie wydano rozkaz, żeby na terenie obwodu białostockiego aresztować 1,5 tysiąca osób. Największe aresztowania odbyły się w Tykocinie, Łapach i Sokołach. Osoby aresztowano m.in. w masowych łapankach, następnie przewieziono do więzienia w Białymstoku, skąd 1 czerwca wyruszały transporty kobiet do obozu koncentracyjnego w Ravensbruck, a mężczyzn do obozu w Gross-Rosen. Następnie przewożono te osoby do innych obozów.

Główną częścią "Historii nieopowiedzianych..." jest pamiętnik pani Heleny Perkowskiej, jednej z aresztowanych kobiet w maju 1944 roku, w którym opisuje historię aresztowania, pobytu w obozach i powrotu do kraju. Uzupełnieniem są historie innych kobiet, które udało się pozyskać autorce m.in. dzięki pomocy świadków historii, którzy odpowiedzieli na apel autorki.

Główną częścią "Historii nieopowiedzianych..." jest pamiętnik pani Heleny Perkowskiej, jednej z aresztowanych kobiet w maju 1944 roku, w którym opisuje historię aresztowania, pobytu w obozach i powrotu do kraju. Uzupełnieniem są historie innych kobiet, które udało się pozyskać autorce m.in. dzięki pomocy świadków historii, którzy odpowiedzieli na apel autorki.

Jak powiedziała PAP Sanejko, dzięki temu udało się przeprowadzić rozmowy z kilkoma osobami, rodzinami aresztowanych wówczas kobiet. "Te wspomnienia uzupełniają narrację pamiętnika; były to często koleżanki, przyjaciółki, sąsiadki tytułowej bohaterki, czyli Heleny Perkowskiej. To wspomnienia od momentu aresztowania, poprzez refleksje na temat pierwszego obrazu obozu, po pracę, po eksperymenty medyczne, aż po marsz śmierci i powrót do Polski" - mówiła Sanejko.

Ważnym elementem publikacji są listy aresztowanych kobiet. Sanejko mówiła, że podczas pracy na książką dotarła do list z nazwiskami aresztowanych w maju kobiet, w których udało się odnaleźć kobiety aresztowane w Łapach i okolicznych wsiach. "Tym kobietom udało mi się stworzyć krótkie biogramy zawierające imię i nazwisko, datę i miejsce urodzenia, imiona rodziców, jeśli udało mi się odnaleźć, to także informacje o rodzeństwie, wykonywanym zawodzie przed aresztowaniem. Jedną z ważniejszych kwestii jest także znalezienie numerów obozowych i obozów, w których te kobiety przebywały" - powiedziała Sanejko.

Publikacja zawiera 150 biogramów kobiet, a także listę aresztowanych wówczas mężczyzn.

Ważnym elementem publikacji są listy aresztowanych kobiet. Sanejko mówiła, że podczas pracy na książką dotarła do list z nazwiskami aresztowanych w maju kobiet, w których udało się odnaleźć kobiety aresztowane w Łapach i okolicznych wsiach.

Na apel opowiedział też kolekcjoner fotografii, który przekazał IPN zdjęcia a w publikacji znalazło się kilkadziesiąt z nich. Sanejko powiedziała, że w większości to fotografie autorstwa Władysława Piotrowskiego, łapskiego fotografa z tamtych czasów. "Pozostawił po sobie genialny zbiór, ponieważ fotografował całą okupację niemiecką na terenie Łap. Dzięki temu w publikacji znalazły się fotografie nie tylko portretowe kobiet aresztowanych w maju 1944 roku czy np. ślubne zrobione po ich powrocie, ale też zdjęcia żandarmów niemieckich z uroczystości w Łapach" - wymieniła Sanejko. Podkreśliła, że to bardzo ważne źródło historyczne.

"Historie nieopowiedziane..." ukazały się w nakładzie 400 sztuk; są dostępne m.in. w siedzibie IPN w Białymstoku.(PAP)

autorka: Sylwia Wieczeryńska

swi/ dki/