Prezydent RP Bronisław Komorowski i prezydent Łodzi Hanna Zadnowska na wystawie o Janie Karskim. Fot. PAP/G. Michałowski
Otwarciem przez prezydenta Bronisława Komorowskiego wystawy w łódzkim Centrum Dialogu, złożeniem wieńca pod pomnikiem Polaków Ratujących Żydów i uchwałą Senatu uczczono stulecie urodzin "kuriera z Warszawy". Kwiaty złożono też na cmentarzu w Waszyngtonie, gdzie spoczywa Karski.
Jan Karski, kurier Polskiego Państwa Podziemnego, jako pierwszy przekazał przywódcom państw alianckich informację o Zagładzie Żydów.
"Chyląc głowę przed Janem Karskim, jego niezwykłym życiem i dziełem, chylę jednocześnie głowę przed wszystkimi, którzy w wymiarze indywidualnym albo w wymiarze zorganizowanym także w formule Polskiego Państwa Podziemnego mieli wtedy odwagę zachowywać się w sposób szlachetny, pełen zrozumienia, że wolność własna to także odpowiedzialność za innych" - mówił w czwartek prezydent Bronisław Komorowski.
Podczas pobytu w łódzkim Centrum Dialogu im. Marka Edelmana Komorowski otworzył wystawę "Karski. Nie dać światu zapomnieć" prezentującą m.in. z fotografie i filmy poświęcone emisariuszowi. Wcześniej prezydent złożył kwiaty przed pomnikiem Polaków Ratujących Żydów i obeliskiem upamiętniającym "Żegotę" w Parku Ocalałych.
Stulecie urodzin Karskiego uczcił też Senat, który jednomyślnie podjął upamiętniającą go uchwałę. "Przyjął na siebie misję poinformowania świata o Zagładzie Żydów" - głosi tekst uchwały.
"Chyląc głowę przed Janem Karskim, jego niezwykłym życiem i dziełem, chylę jednocześnie głowę przed wszystkimi, którzy w wymiarze indywidualnym albo w wymiarze zorganizowanym także w formule Polskiego Państwa Podziemnego mieli wtedy odwagę zachowywać się w sposób szlachetny, pełen zrozumienia, że wolność własna to także odpowiedzialność za innych" - mówił w czwartek prezydent Bronisław Komorowski.
"Karski, symbol moralności w polityce, uznawał bierność wolnego świata wobec Zagłady Żydów za +drugi grzech pierworodny+ ludzkości. Swoim życiem świadczył przeciwko przemocy, aktom dyskryminacji, poniżenia i brutalności, które uznawał za podstawowe przyczyny wszelkich zbrodni przeciwko +innemu+, czystek etnicznych i ludobójstwa. W Roku Jana Karskiego Senat RP oddaje hołd wybitnemu patriocie, moralnemu Człowiekowi w niemoralnych czasach, którego stawia za wzór obywatelskiej odpowiedzialności i zaangażowania" - zaznaczył Senat.
Decyzją Sejmu 2014 r. jest Rokiem Jana Karskiego.
Bohaterskiego kuriera uhonorowano też w USA. Uroczystości z udziałem dyplomatów, wojskowych, przedstawicieli Muzeum Holokaustu i Departamentu Stanu USA odbyły się na cmentarzu Mount Olivet w Waszyngtonie, gdzie spoczywa Karski. Na jego grobie złożono wieńce, a wartę honorową pełnili żołnierze z Ataszatu Obrony przy przedstawicielstwie RP w USA.
Z okazji rocznicy specjalny program przygotował Georgetown University, gdzie Karski obronił doktorat i wykładał przez 40 lat w prestiżowej Szkole Służby Zagranicznej. Zaplanowano m.in. seminarium o Karskim i pokaz fragmentu sztuki na podstawie jego wojennych wspomnień. Ponadto pokazywana jest wystawa pamiątek - m.in. zdjęć, listów i pierwszego, redaktorskiego wydania "Tajnego państwa" z 1944 r.
W związku stuleciem urodzin Karskiego MSZ upubliczniło dokumenty ilustrujące jego związki z przedwojennym resortem. Wśród materiałów jest kopia dyplomu ukończenia studiów przez Karskiego i jego odręczne pismo skierowane do władz uczelni z prośbą o wydanie oryginału dyplomu ukończenia studiów.
Zaprezentowano też pismo p.o. dyrektora Biura Personalnego Tomira Drymmera z czerwca 1937 r., delegujące Karskiego do pracy w Londynie i pismo z listopada 1937 r. sankcjonujące jego przydział do pracy w Centrali MSZ. Zamieszczono także umowę o pracę z kwestionariuszem, zawartą przez Karskiego z MSZ i opinię konsula generalnego w Londynie Karola Poznańskiego, wystawioną w 1938 r. w związku z powrotem Karskiego do Warszawy. Publikowana jest też korespondencja ws. skierowania Karskiego na kurs radiotelegrafistów.
Rocznicę urodzin "kuriera z Warszawy" uczciło także Muzeum Historii Polski. Mieszkańcy stolicy mieli możliwość przejazdu zabytkowym tramwajem i rozegrania w jego wnętrzu partii szachów, ulubionej gdy Karskiego.
Przygotowano też wystawę w hali głównej Dworca Centralnego - pt. "Jan Karski. Człowiek wolności", prezentującą jego życie: od lat spędzonych w rodzinnej Łodzi przez studia, czas wojny, kiedy przedostał się do Wielkiej Brytanii i USA z misją Polskiego Państwa Podziemnego, po działalność powojenną.
Rocznica urodziny Karskiego jest obchodzona 24 kwietnia, jednak nie ma pełnej zgody różnych organizacji i jego rodziny co do daty urodzenia polskiego kuriera - oprócz 24 kwietnia pojawia się i data 24 czerwca. Sam Karski mówił w rozmowie z Maciejem Wierzyńskim (książka „Emisariusz własnymi słowami” Karskiego i Wierzyńskiego), że urodził się w kwietniu 1914 r.
Jan Karski w czasie II wojny zasłynął jako kurier Polskiego Państwa Podziemnego. Po wojnie uzyskał obywatelstwo amerykańskie, a w 1994 r. honorowe obywatelstwo Izraela. W 1998 r. izraelski Instytut Yad Vashem, który uznał Karskiego za Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata, zgłosił jego kandydaturę do Pokojowej Nagrody Nobla. Karski zmarł 13 lipca 2000 r. w Waszyngtonie, w wieku 86 lat. W 2012 r. prezydent USA Barack Obama odznaczył go pośmiertnie Prezydenckim Medalem Wolności. (PAP)
jaw/ mce/ icz/ wmk/ mjs/ akn/ ls/ gma/
