Kolumbarium na terenie Parku Pamięci w wileńskich Tuskulanach. PAP/Valdemar Doveiko
W ramach obchodów Dnia Pamięci Ofiar w Tuskulanach upamiętniającego około 700 osób, m.in. 32 żołnierzy AK, zamordowanych przez Ludowy Komisariat Bezpieczeństwa Państwowego ZSRR (NKGB), w środę odsłonięto wystawę plenerową „Wysłuchaj Mojej Historii”.
Wystawa, współfinansowana przez MSZ RP, została przygotowana w trzech językach: litewskim, polski i angielskim, a „jej celem jest popularyzacja tego miejsca, nie do końca znanego nawet wilnianom, historii pałacu, ludzi z nim związanych, którzy na różne sposoby stawiali opór okupantom“ – mówi PAP Ilona Lewandowska, autorka ekspozycji, historyk z Muzeum Parku Pamięci w Tuskulanach.
Tuskulany to wyjątkowe miejsce, w którym zbiegają się najpiękniejsze i najtragiczniejsze momenty w historii Litwy. Jest to miejsce, w którym rozwijała się kultura i sztuka, miejsce, w którym ukrywano Żydów podczas Holokaustu, a także miejsce, w którym w czasach sowieckich NKGB utworzyło masowe groby.
Wystawa prezentuje makiety postaci dawnych właścicieli dworu oraz osób związanych z tym miejscem - ustawione zostały w parku, a zaprojektowane przez polskiego grafika Tomasza Bereźnickiego. Korzystając z QR-kodu można wysłuchać historii bohaterów ekspozycji.
Bohaterami wystawy są XIX-wieczny lekarz i działacz społeczny Julian Titjus, który mieszkał w tym dworku, przyjaźnił się m.in. ze Stanisławem Moniuszko, poeta i podróżnik Franciszek Walicki, biskup Vincentas Boriseviczius oraz partyzant pułkownik Leonas Taunys - ofiary NKGB, a także Lucyna Antonowicz Bauer, sprawiedliwa wśród Narodów Świata, której rodzice w czasie II wojny światowej byli właścicielami dworu i ukrywali tu Żydów.
„We wtorek, w Dniu Pamięci o Ludobójstwie Litewskich Żydów, na ścianie dworku odsłonięto też tablicę upamiętniającą rodzinę Antanowiczów ratującą Żydów” – mówi Lewandowska.
Tuskulany to zespół pałacowo-parkowy położony w obecnej wileńskiej dzielnicy Żyrmunai. Pałac zbudowany około 1825 roku jest przykładem późnoklasycystycznej rezydencji wiejskiej.
W 1994 roku przystąpiono do prac restauratorskich. W czasie przygotowania placu budowy odkryto zwłoki ponad 700 osób, z których 40 zidentyfikowano. Ustalono, że są to ofiary wileńskiego NKGB w latach 1944-47 – członkowie litewskiego ruchu oporu, żołnierze AK, osoby kolaborujące z nazistami, dezerterzy z Armii Czerwonej.
Zwłoki ekshumowano z masowych grobów i umieszczono w kolumbarium zbudowanym nieopodal, na stoku sztucznie utworzonego wzgórza. Kolumbarium poświęcono w 2004 roku. Umieszczono tu około 700 bezimiennych skrzynek ze szczątkami.
W tym roku 28 września przypada 80. rocznica pierwszych egzekucji dokonanych w więzieniu wewnętrznym NKGB w Wilnie. W 2006 r. Sejm Litwy ogłosił 28 września Dniem Pamięci Ofiar w Tuskulanach i wpisał go na listę dni pamięci.
Z Wilna Aleksandra Akińczo (PAP)
aki/ mms/
