Laureat XI Nagrody im. Prof. Tadeusza Kotarbińskiego dla najlepszej w Polsce książki humanistycznej: prof. Przemysław Czapliński za książkę „Rozbieżne emancypacje. Przewodnik po prozie 1976–2020” wydaną przez Wydawnictwo Literackie. Fot. materiały organizatora
Prof. literatury współczesnej Przemysław Czapliński został laureatem Nagrody im. prof. Tadeusza Kotarbińskiego, przyznawanej przez Uniwersytet Łódzki za wybitne dzieło naukowe z zakresu nauk humanistycznych. Zwycięzca otrzyma 70 tys. zł na dalsze badania naukowe.
Nagrodę wręczono w niedzielę w Filharmonii Łódzkiej podczas gali 11. edycji Nagrody im. prof. Tadeusza Kotarbińskiego - pierwszego rektora Uniwersytetu Łódzkiego, wybitnego polskiego filozofa.
Prof. Czapliński, będący jednym najwybitniejszych współczesnych historyków literatury i krytyków literackich, otrzymał nagrodę za książkę „Rozbieżne emancypacje. Przewodnik po prozie 1976-2020”, opublikowaną przez Wydawnictwo Literackie.
Uzasadniając werdykt, prof. dr hab. Krystyna Pietrych z Uniwersytetu Łódzkiego podkreśliła, że nagrodzona publikacja to w istocie przebogaty bedeker po ostatnich 50 latach polskiej literatury i kultury, nieoceniony nie tylko dla studentów kierunków humanistycznych, ale dla każdego czytelnika zainteresowanego światem literackim ostatniego półwiecza.
- W wydawniczych anonsach tej publikacji można było niegdyś przeczytać, że to trochę podręcznik, trochę przewodnik, multisynteza, quasi-monografia i historyczno-literacki monster truck w jednym. W tym przypadku nie jest to jednak jedynie marketingowa przesada. Czapliński podjął się bowiem kolosalnego zadania, zebrania i uporządkowania według różnorodnych kryteriów najistotniejszych zjawisk, jakie miały miejsce w polskiej prozie w latach 1976-2020 – tłumaczyła literaturoznawczyni.
Jak dodała, autor oparł swoją syntezę na solidnych postawach filologicznych, doskonałej znajomości podejmowanych tematów oraz wyjątkowym talencie do szerokiego spojrzenia na przemiany prozy usytuowane dodatkowo na rozległym tle kulturowym. Prof. Pietrych zaznaczyła przy tym, że książkę czyta się świetnie, bo została napisana językiem przejrzystym i komunikatywnym oraz została klarownie i funkcjonalnie skomponowana.
Laureat przyznał, że nie spodziewał się takiego wyróżnienia z uwagi na wybitne grono nominowanych do nagrody.
Jak mówił, humanistyka jest dziś traktowana jako nieproduktywna i nieweryfikowalna, ponieważ z punktu widzenia nauk ścisłych nie jest nauką, a z punktu widzenia przemysłu jest mało pożyteczna.
- Ale humanistyka jest w stanie powstrzymać zbyt pospieszny rozwój technologii, aby ta technologiczna pętla nie zacisnęła się na społecznym gardle. Jak sądzę, taka funkcja ostrzegawcza jest niesłychanie istotna z punktu widzenia humanistyki, nie tylko dlatego, że piszemy, że człowiek jest po prostu istotą niedoskonałą, w związku z czym niedoskonałe jest także społeczeństwo. Humanistyka jest również od tego, żeby próbować wiązać istniejące rozgardiasze w świecie, całą tę wielość elementów, ludzi, przedmiotów, urządzeń, technologii w trudne syntezy – przekonywał prof. Czapliński.
Rektor Uniwersytetu Łódzkiego i przewodniczący Kapituły prof. Rafał Matera zwracał uwagę na ważną rolę książek oraz nawyku sięgania po nie. Jak mówił, według najnowszych badań czytanie dobrych książek najlepiej redukuje stres. - Za każdym razem, kiedy otwieramy książkę, włączamy audiobooka, głowa zaczyna swoją dobrą robotę. Z każdą linijką tekstu nas mózg +produkuje+ świat, o którym czytamy. Jedna książka ma więc tysiące, miliony różnych wersji, w zależności od wyobraźni czytających. To prawdziwa potęga czytania. (…) Czytajmy więc, zachęcajmy innych do czytania, podrzucajmy sobie książki, mówmy o nich, może zostawiajmy ja przypadkiem w autobusie, róbmy dobry bookcrossing, udowadniamy, że czytanie i nauka są trendy – podkreślił.
Wyraził nadzieję na życie w świecie, w którym ludzie kłócą się na co dzień o wątki literatury, a nie o to, co mówią politycy w uprzednio przygotowanych przekazach. – Uważności w czytaniu i słuchaniu wam życzę, trzymajmy kciuki za polską humanistykę – dodał.
Do tej edycji konkursu instytucje naukowe i wydawnictwa z całej Polski zgłosiły w sumie 73 książki. Do nagrody nominowano pięć z nich.
Oprócz wyróżnionej publikacji, w gronie finalistów znalazły się dzieła: prof. Michała Bilewicza - „Traumaland. Polacy w cieniu przeszłości”, dr hab. Karoliny Ćwiek-Rogalskiej - „Ziemie. Historie odzyskiwania i utraty”, prof. Danuty Ulickiej - „Doświadczanie czasu w przestrzeni archiwum”, dr hab. Przemysława Wiatra - „Peter Sloterdijk – ćwiczenia z prowokacji. Rzecz o niedogmatycznej teorii mediów”.
Nagroda im. Pierwszego Rektora Uniwersytetu Łódzkiego Profesora Tadeusza Kotarbińskiego została ustanowiona w 2015 r., w ramach obchodów 70-lecia UŁ. Ideą konkursu jest „dawanie dowodu na istnienie niezwykle silnej grupy polskich naukowców zajmujących się na co dzień humanistyką we wszystkich jej odmianach”.
W dotychczasowych jedenastu edycjach zgłoszono blisko 700 prac z 200 polskich ośrodków naukowych. W finałach znalazło się łącznie 55 książek z obszarów takich jak m.in. filozofia, historia, psychologia, socjologia, literaturoznawstwo, filozofia. Jak podkreślają organizatorzy, nagroda pomogła wszystkie wyróżnione nominacją dzieła skutecznie wypromować i przedstawić szerokiej publiczności. Kapitułę nagrody tworzą wybitni polscy naukowcy, reprezentujący różne dziedziny humanistyki i jednostki badawcze.
Pierwszym jej laureatem został Jan Strelau za publikację z dziedziny psychologii. W ubiegłym roku nagrodzono Andrzeja Turowskiego za książkę „Radykalne oko. O Witkacym, Kobro, Strzemińskim, Themersonach, Żarnowerównie i innych twórcach sztuki wzbudzającej niepokój”, a wcześniej otrzymali ją: Jerzy Zajadło, Ewa Kołodziejczyk, Dorota Sajewska, Andrzej Friszke, Grzegorz Ziółkowski, Zbigniew Szmyt, Maciej Świerkocki, Jakub Gałęziowski.
Patron nagrody - prof. Tadeusz Kotarbiński - był pierwszym rektorem UŁ, wybitnym etykiem, filozofem i wykładowcą akademickim. W swoim dorobku zwracał uwagę na to, jak istotna w pracy wykładowcy akademickiego jest etyka i rola „opiekuna spolegliwego”, czyli człowieka wrażliwego na potrzeby innych, empatycznego, otwartego. (PAP)
bap/ sdd/
