W Wytomyślu upamiętniono zamordowanych Żydów - ofiary obozu pracy w Wąsowie. Fot. Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu
Tablicą inskrypcyjną i tabliczkami z gwiazdą Dawida oznaczone zostało miejsce pochówku na terenie cmentarza w Wytomyślu (Wielkopolskie) dziewięciu żydowskich ofiar obozu pracy zamordowanych w 1942 roku. Wcześniej ten teren pokrywał trawnik.
Realizacji trwałego upamiętnienia podjęła się gmina Nowy Tomyśl z inicjatywy Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu. Zadanie sfinansowano z budżetu wojewody wielkopolskiego. Na razie nie wiadomo, kiedy w tym miejscu nastąpią oficjalne uroczystości związane z upamiętnieniem.
Pięciu znanych z imienia i nazwiska Żydów zamordowanych w styczniu 1942 roku i cztery osoby bezimienne spoczywają w czterech jamach grobowych na cmentarzu parafialnym, po południowej stronie kaplicy cmentarnej. Dotąd miejsce ich spoczynku nie było w żaden sposób oznaczone. Na zdjęciu zamieszczonym w wydanym w ostatnim czasie albumie „Zapisani w księdze życia. Groby wojenne Żydów z okresu II wojny światowej w województwie wielkopolskim” widać, że rósł tam trawnik.
Groby i losy wielkopolskich Żydów, ofiar Zagłady – nowa publikacja urzędu wojewódzkiego w Poznaniu
Obecnie miejsce pochówku wyznaczone zostało granitowym krawężnikiem; obszar grobu o wymiarach 4 na 4 metry wysypany został grysem. W centralnej części umieszczona została tablica inskrypcyjna z napisem: „Tu spoczywają błogosławionej pamięci Żydzi, obywatele II RP, zamordowani w latach 1941–1942 w Wąsowie w niemieckim obozie pracy przymusowej dla Żydów z Polski”. Wymienione są też imiona i nazwiska pięciu osób wraz z datami urodzin i wspólną datą śmierci przez powieszenie: 14 stycznia 1942 r.
Umieszczony na tablicy tekst został uzgodniony ze stroną żydowską. Po bokach umieszczono cztery tabliczki z gwiazdą Dawida.
Niemiecki obóz pracy dla Żydów w Wąsowie działał od końca 1941 r. do maja 1942 r. Przebywało w nim około 200 osób z Małopolski. Więźniowie pracowali przy budowie autostrady. Mieszkali w barakach postawionych przez przymuszonych do tego Polaków. Miejsce pochówku dziewięciu osób na terenie cmentarza w Wytomyślu wskazał w 2010 r. świadek.
Zgodnie z przepisami z 1933 r. wojewodowie mają w swoich kompetencjach m.in. prowadzenie ewidencji i ochronę grobów wojennych, czyli miejsc pochówku osób, które zginęły w wyniku działań wojennych, zarówno cywilów, jak i żołnierzy wszystkich narodowości. Grobami wojennymi są także miejsca pochówku prochów ofiar niemieckich obozów. Obowiązek opieki nad tymi miejscami spoczywa na organach administracji publicznej, zwłaszcza na samorządzie lokalnym.
Od 2017 r. Wielkopolski Urząd Wojewódzki w Poznaniu prowadzi internetową bazę grobów wojennych. Każdego roku wojewoda wielkopolski przekazuje samorządom pieniądze na remonty oraz prace utrzymaniowe na grobach i cmentarzach wojennych w regionie. (PAP)
rpo/ miś/
