Elżbieta Zawacka odznaczona Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Belweder 1993 r. Fot. PAP/J. Mazur
Popiersie generał Elżbiety Zawackiej, legendarnej kurierki Armii Krajowej ps. "Zo", stanie w Galerii Wielkich Polaków XX wieku w krakowskim Parku Jordana. Uroczyste odsłonięcie pomnika zmarłej pięć lat temu oficer odbędzie się 31 sierpnia.
Jak powiedział PAP Kazimierz Cholewa, prezes Towarzystwa Parku im. dr. Henryka Jordana, gen. Zawacka będzie czwartą kobietą, której popiersie znajdzie się w alei znanych Polaków w Parku Jordana. Jak dotąd stanęły tu monumenty Marii Skłodowskiej-Curie, Danuty Sziedzikówny "Inki" i Karoliny Lanckorońskiej.
"Gen. Elżbieta Zawacka niewątpliwie zasługuje na pamięć. Jej rola w historii Polski jest nieoceniona" - powiedział PAP prezes.
Popiersie gen. Zawackiej, którego autorem jest rzeźbiarz Wiesław Domański, stanie między pomnikami Andrzeja Małkowskiego - twórcy harcerstwa w Polsce, i ks. bp. Albina Małysiaka (jego popiersie dopiero jest przygotowywane i zostanie odsłonięte wiosną 2015 roku).
31 sierpnia odsłonięcie pomnika będzie jednym z elementów uroczystości upamiętniających 75. rocznicę wybuchu II wojny światowej. W przeddzień rocznicy w Parku Jordana odbędzie się także uroczysta msza święta i ceremonie z udziałem Wojska Polskiego - m.in. apel pamięci i salwa honorowa.
Elżbieta Zawacka urodziła się 19 marca 1909 r. w Toruniu. Po ukończeniu studiów poświęciła się pracy pedagogicznej w szkołach, jednocześnie działając na rzecz Przysposobienia Wojskowego Kobiet; była komendantką Regionu Śląskiego.
Wzięła udział w kampanii wrześniowej, a następnie w pierwszych zalążkach konspiracji na Śląsku. Początkowo w Służbie Zwycięstwu Polski, następnie Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej. Do końca 1940 r. kierowała łącznością Okręgu Śląskiego ZWZ, by wkrótce trafić do służby kurierskiej.
Znana w konspiracji pod pseudonimem "Zo" wielokrotnie nielegalnie przekraczała granice przenosząc wiadomości i meldunki. Szkoliła też innych kurierów. Pełniła funkcję zastępcy szefa "Zagrody" - Działu Łączności zagranicznej Oddziału V Sztabu Komendy Głównej AK.
Znana w konspiracji pod pseudonimem "Zo" wielokrotnie nielegalnie przekraczała granice przenosząc wiadomości i meldunki. Szkoliła też innych kurierów. Pełniła funkcję zastępcy szefa "Zagrody" - Działu Łączności zagranicznej Oddziału V Sztabu Komendy Głównej AK. Jej najsłynniejszy rajd wiódł poprzez Niemcy, Austrię, Francję i Hiszpanię do Anglii. Na własną prośbę powróciła do okupowanego kraju, skacząc ze spadochronem 10 września 1943 r. Pracowała w szefostwie Wojskowej Służby Kobiet KG AK.
Po zakończeniu wojny włączyła się w struktury konspiracji antykomunistycznej w ramach organizacji Wolność i Niezawisłość. Powróciła także do pracy pedagogicznej - ukończyła studium pedagogiki społecznej i rozpoczęła pracę doktorską.
W 1951 r. została aresztowana przez Urząd Bezpieczeństwa i była więziona do 1955 r. Później powróciła do pracy naukowej i pedagogicznej. W 1965 r. uzyskała doktorat, a w 1972 r. habilitację i wróciła do rodzinnego Torunia, gdzie podjęła pracę na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Instytucie Pedagogiki i Psychologii.
Elżbieta Zawacka już wówczas gromadziła materiały do dziejów Armii Krajowej, działała w środowisku kombatantów AK. Na skutek represji SB, dzięki którym m.in. zlikwidowano kierowany przez nią Zakład Andragogiki, odeszła przedwcześnie z pracy na uniwersytecie.
Jej dziełem jest powołanie do życia Fundacji Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej i Wojskowej Służby Kobiet w Toruniu. Fundacja gromadzi dokumenty i relacje, ale także organizuje konferencje, zjazdy naukowe i wydaje liczne publikacje dokumentujące udział Pomorza w walce o niepodległość.
W 1992 r. została honorową obywatelką rodzinnego Torunia, a w 2006r. otrzymała stopień generała brygady. Była odznaczona Orderem Orła Białego, Krzyżem Orderu Virtuti Militari i pięciokrotnie Krzyżem Walecznych. Zmarła 10 stycznia 2009 r. w Toruniu.
W krakowskim Parku im. dr. H. Jordana w Krakowie przez blisko 120 lat jego istnienia zgromadzono ok. 40 popiersi sławnych i wybitnych Polaków. Najstarsze, przedstawiające m.in. Tadeusza Kościuszkę i Henryka Jordana, wykonane są z marmuru. Nowsze pomniki, ustawiane od końca lat 90. ubiegłego wieku, odlano już z brązu. Są to wizerunki m.in. prymasa Stefana Wyszyńskiego, papieża Jana Pawła II, Józefa Piłsudskiego, księdza Jerzego Popiełuszki, kardynała Adama Sapiehy, Ignacego Paderewskiego.(PAP)
bko/ dym/
