IPN zaczął prace badawcze w dawnym areszcie śledczym gestapo, a następnie NKWD i UB w Płocku. Pierwsze wyniki to kilkanaście nowych napisów i rysunków odkrytych na ścianach cel, gdzie m.in. w latach 1945-49 więzieni byli żołnierze antykomunistycznego podziemia.
Budynek, znajdujący się w centrum Płocka przy ul. 1 Maja, to kamienica wybudowana ok. 1905 r. W 1941 r. budynek zajęło gestapo, a po zakończeniu wojny - NKWD i UB. Potem była tam siedziba MO i SB. W ostatnich latach nieruchomość należała do policji, która opuściła ją w 2014 r. po wybudowaniu nowej płockiej komendy.
Jak poinformował PAP historyk Jacek Pawłowicz z IPN, wśród odnalezionych nowych napisów i rysunków w dawnych celach płockiego aresztu gestapo, NKWD i UB są m.in. daty miesięczne i roczne, inicjały - jak np. „ZB” oraz pełne nazwisko: „Zanecka”.
„Zwracamy się z apelem do wszystkich osób, które posiadają jakąkolwiek wiedzę dotyczącą aresztu, w tym przebywających tam więźniów, zwłaszcza antykomunistycznego podziemia niepodległościowego, o przekazywanie wszelkich informacji związanych z tym miejscem” – zaapelował Pawłowicz.
Wyjaśnił, iż chodzi m.in. o dane dotyczące osób, które były przetrzymywane w areszcie, ale także o informacje na temat jego funkcjonowania i dawne plany gmachu. „Mamy plany kamienicy, składającej się tak naprawdę z dwóch przylegających do siebie budynków, ale pochodzące dopiero z 1973 r. Wiemy, że gmach był co najmniej trzykrotnie przebudowywany, w tym w latach 60. XX wieku. Może znajdą się osoby, które mógłby opowiedzieć o okresie wcześniejszym, z lat 40. i 50. XX wieku. Ich relacje, jak wówczas wyglądało to miejsce, w jakich pomieszczeniach osoby te były przetrzymywane, w jakich warunkach, będą bardzo cenne” – dodał Pawłowicz.
Rozpoczęte prace eksploracyjne i badawcze w dawnym płockim areszcie gestapo, NKWD i UB planowane są do końca maja. To część ogólnopolskiego projektu IPN „Śladami zbrodni”. Prace prowadzone będą w piwnicach, gdzie znajdowały się cele aresztu, w tym w dotychczas niedostępnej, zagruzowanej ich części, a także na przyległej posesji. Poszukiwane będą m.in. szczątki osób zamordowanych tam w okresie komunizmu.
„Prace rozpoczęliśmy od piwnic, które są dostępne. Centymetr po centymetrze sprawdzamy ściany dawnych cel. Już odkryliśmy kilkanaście nieznanych wcześniej napisów. Widać, że część z nich próbowano zatrzeć, zamalować. Zbadamy także część piwnic dotychczas niedostępną. Mamy relacje, że tam również znajdowały się cele. Pomieszczenia te trzeba będzie wcześniej oczyścić z gruzu i ziemi, którymi je zasypano, prawdopodobnie w latach 60. XX wieku. To jeden z niewielu obiektów, gdzie zamazywano ślady zbrodni. I to jest bardzo zastanawiające” – podkreślił Pawłowicz.
Badania prowadzone będą również na podwórzu posesji dawnej płockiej siedziby gestapo, NKWD i UB. Zachowały się fotografie lotnicze miasta z 1950 r., na których widoczne są tam ślady niezidentyfikowanych dotąd wykopów ziemnych. Obecnie tę część posesji zajmuje oddzielny budynek, w części wzniesiony w latach 70. XX wieku. Wtedy w miejscu prac budowlanych odnaleziono dwa ludzkie szkielety, które zostały następnie zakopane w fundamencie.
„Podwórze przebadamy najpierw georadarem. Decyzja o ewentualnej dalszej eksploracji podjęta zostanie przez prokuratorów IPN po zapoznaniu się z wynikami tych badań. Trudno teraz ocenić, co możemy tu znaleźć” – zaznaczył Pawłowicz. Zwrócił uwagę, że na ścianie kamienicy sąsiadującej z posesją dawnego aresztu widoczne są liczne ślady po pociskach. „To też zagadka, którą będziemy chcieli wyjaśnić” – dodał.
Wejście do zasypanego gruzem korytarza, prowadzącego do cel dawnego aresztu płockiego śledczego gestapo, NKWD i UB odkryto w 2006 r. Znaleziono wówczas wyryte w tynku litery: „AK” i rysunek krzyża oraz imię, nazwisko i nazwę miejscowości - „Eugeniusz Nowak Kanigowo”.
„Musimy odpowiedzieć na wiele pytań, by odsłonić historię tego miejsca, która przez lata była skrywana. Wierzę, że nam się uda. Mamy ogromną pomoc wielu osób, płockiego Urzędu miasta, konserwatorów” – podkreślił Pawłowicz. Zapowiedział, iż wyniki prac badawczych zostaną przedstawione 22 maja w trakcie specjalnej konferencji naukowej zorganizowanej w Płocku przy okazji jubileuszu 15-lecia IPN. (PAP)
mb/ gma/
