Anna Janko. Fot. PAP/A. Rybczyński
"Mała Zagłada" - książka Anny Janko o losach matki, która jako jedna z nielicznych przeżyła pacyfikacje rodzinnej wsi przez Niemców - zdobyła doroczną nagrodę miesięcznika "Nowe Książki". Wręczenie nagrody odbyło się w piątek w Warszawie.
"Pisarka wraca pamięcią do pacyfikacji zamojskiej wsi Sochy. 1 czerwca 1943 r., o świcie do doliny zeszli Niemcy i spalili 88 domów, a większość mieszkańców zastrzelili. (…) +Mała Zagłada+ jest książką historyczną (…). Anna Janko przypomina dawniejsze opowieści matki o tamtym zdarzeniu, przywołuje wspomnienia innych świadków, sięga do dokumentów. +Mała Zagłada+ jest także książką psychologiczną. Pokazuje, jak trauma z dzieciństwa odciska piętno na późniejszym życiu ofiary (bo ofiarą jest nie tylko ten, kto zginął, ale również człowiek fizycznie ocalony, lecz poraniony wewnętrznie). I uświadamia, jak zło wojny odmienia życie następnego pokolenia - potomków wojennych dzieci" - pisała Małgorzata Kąkiel w recenzji "Małej Zagłady" („Nowe Książki” 3/2015).
Matka Anny Janko - Teresa Ferenc - jako dziewięcioletnia dziewczynka przeżyła pacyfikację Soch. Widziała jak Niemcy mordują jej rodzinę. Wychowywała się w domu dziecka, a wspomnienia z dzieciństwa nie dawały jej spokoju przez całe życie.
„Miałam przez to wszystko jakby dwie matki. Pierwszą: dorosłą kobietę, za którą tęskniłam, gdy wychodziła do sklepu, której się bałam, gdy wpadała w gniew, z której byłam dumna, bo nikt nie miał ładniejszej pani za matkę na całym podwórku. I drugą mamę miałam: małą dziewczynkę, której na wojnie zginęli rodzice, wciąż przerażoną i samotną, która kiedyś cierpiała głód i musiała pracować u złej ciotki, takiej, co biła i kazała nosić wiadra z wodą pod górę. Dla niej pójście po wojnie do domu dziecka było, o paradoksie, największym szczęściem. To właśnie ta mama-dziewczynka nieraz kładła się na tapczanie w dzień i płakała nie wiadomo dlaczego" - pisze Janko w "Małej Zagładzie".
Anna Janko jako poetka debiutowała w 1977 roku. Współpracowała m.in. z wrocławskim miesięcznikiem "Odra", II programem Polskiego Radia, czasopismem "Pani" i "Zwierciadłem". Jest autorką kilku tomików poetyckich i książek prozatorskich m.in. "Pasja według św. Hanki" (Wydawnictwo Literackie 2012) czy "Boscy i nieznośni. Niezwykłe biografie" (Wydawnictwo Zwierciadło, 2012).
Nagrodę „Nowych Książek” przyznaje zespół redakcyjny miesięcznika „Nowe Książki”. Ufundowało ją Ministerstwo Kultury. Pierwszym laureatem Nagrody w 2000 r. został Tadeusz Różewicz. W kolejnych latach wyróżniono m.in. Krystynę Czerni, Janusza Deglera, Jerzego Jedlickiego, Ryszarda Kapuścińskiego, Urszulę Kozioł, Kazimierza Orłosia, Barbarę Skargę.
Książkę "Mała Zagłada" opublikowało Wydawnictwo Literackie. (PAP)
aszw/ pz/
