czyta: Ksawery Jasieński
5 listopada władze okupacyjne w Królestwie Polskim ogłosiły odezwę, zapowiadającą rozstrzygnięcie losów Polski przez porozumienie cesarzów Niemiec i Austrii.
Pomimo że proklamacja ta zawierała zapowiedź państwa polskiego, my, niżej podpisani, przebywający obecnie za granicą Polacy ze wszystkich dzielnic Polski, przemawiając w imieniu swoim i tych swoich rodaków, którzy swobodnie wypowiedzieć się nie mogą, uważamy za swój obowiązek narodowy oświadczyć co następuje:
Naród polski jest jeden i niepodzielny. Aspiracje jego do własnego państwa obejmują wszystkie trzy części Polski i bez ich zjednoczenia zaspokojone być nie mogą.
Zjednoczenia przede wszystkim oczekują Polacy od obecnej wojny – wojny, która podniosła hasło >>wolność i niepodległość narodów<<.
Zapowiedź utworzenia państwa polskiego wyłącznie z ziem okupowanych, wyłącznie z jednej dzielnicy, nie tylko dążeniom tym nie czyni zadość, lecz utrwala dzieło zaborców. Podtrzymując rozbicie sił narodu polskiego, Niemcy i Austro-Węgry skazują przyszłe państwo polskie na niemoc, czynią zeń narzędzie swej polityki.
Bez określonych zobowiązań co do warunków bytu przyszłego państwa, zastrzegając jedynie jego od siebie zawisłość, żądają jednak Niemcy i Austro-Węgry od Polaków armii. Armia ta, jako siła pomocnicza sił obcych, obcym podporządkowana ma być celom, za cudzą, nie za polską walczyć ma sprawę.
Pomimo pozorów, w jaki ten czyn ubrany być może, cel jego jest widoczny: obejście prawa międzynarodowego. Odpowiedzialność za to spadnie na państwa centralne.
Dla narodu polskiego widzimy w planie militarnym Niemiec i Austro-Węgier grozę nowej klęski, w ich akcie politycznym nową sankcję rozbiorów.
Roman Dmowski, Kazimierz Marian Dzierżykraj-Morawski, Stanisław Filasiewicz, Wacław Gąsiorowski, Jan Jordan-Rozwadowski, Hipolit Korwin-Milewski, Zygmunt Laskowski, Jan Modzelewski, Stefan Natanson, Jan Perłowski, Andrzej Plater-Zyberk, hr. Konstanty Plater, Erazm Piltz, ks. Józef z Kozielska Puzyna, Jan Rosen, Marian Seyda, Leszek Tarnawa-Malczewski, baron Gustaw Taube, Kazimierz Woźnicki, hr. Maurycy Zamoyski
Lozanna-Paryż, dnia 11 listopada 1916 r.
"Powstanie II Rzeczypospolitej. Wybór dokumentów 1866-1925", Warszawa 1984.
