Raul Hilberg „Zagłada Żydów europejskich”
IPN zaprasza na prezentację pierwszego polskiego wydania książki „Zagłada Żydów europejskich” Raula Hilberga. W dyskusji o książce wezmą udział: jej wydawca Piotr Stefaniuk, tłumacz książki Jerzy Giebułtowski, prof. Dariusz Libionka z Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN, prof. Jerzy Kochanowski z IH UW oraz dr Krzysztof Persak z IPN i ISP PAN. Prowadzenie: Jakub Petelewicz (Centrum Badań nad Zagładą Żydów IFiS PAN).
Po raz pierwszy po polsku ukazała się monumentalna praca Raula Hilberga „Zagłada Żydów europejskich”. Olbrzymie trzytomowe dzieło stało się przełomem w dziedzinie badań nad Zagładą. Równocześnie w latach sześćdziesiątych wywołało olbrzymie kontrowersje, szczególnie u osób, u których pamięć Shoah była jeszcze bardzo nieodległa.
Książka, w przeciwieństwie do wcześniejszych prac, nie skupia się na tragedii Żydów, lecz na działalności Niemców, drobiazgowo opisuje funkcjonowanie totalitarnej machiny śmierci. Zdaniem autora hitlerowskie Niemcy były szczególnym tworem, na który składały się cztery struktury hierarchiczne - administracja państwowa, partia, wielki przemysł i wojsko. Razem tworzyły pewien dynamiczny układ, w którym Hitler spełniał rolę łącznika.
Hilberg nie tylko świadomie pomijał perspektywę ofiar, ale swoim opisem mechanizmów Zagłady obejmował również instytucje żydowskie. Myśl o tym, że wykonując posłusznie zarządzenia hitlerowców, niejako współpracowały przy własnej zagładzie, dla wielu była nie do przyjęcia. Niemal zupełnie pominął także znaczenie żydowskiego ruchu oporu, co ściągnęło na niego oskarżenia, że przedstawia Żydów jako bezwolne ofiary.
Hilberg właściwie zapoczątkował badania nad Zagładą jako dziedzinę nauki i jako pierwszy zastosował aparat naukowy do jej opisu. Jego praca do dziś uznawana jest za jedną z podstawowych syntez przebiegu i organizacji hitlerowskiej operacji wymordowania Żydów. W 2012 roku ukazała się w Polsce autobiografia Hilberga „Pamięć i polityka. Droga historyka Zagłady”.
Liczący grubo ponad 1000 stron maszynopis „Zagłady Żydów europejskich” gotowy był w 1955 roku. Książka ukazała się jednak dopiero po sześciu latach w 1961 roku i od razu wywołała niezwykle emocjonalną dyskusję. Hilberg obalał mity, ale także, jak mu zarzucano, miał „zniesławiać umarłych”. Obawiano się, że teza o „kolaboracji” ze strony Judenratów może być nawet argumentem wykorzystywanym przez dawnych zbrodniarzy hitlerowskich, których procesy właśnie się toczyły. Ostatecznie, również dla tych powodów, tłumaczenie niemieckie książki ukazało się dopiero w 1982 roku. W Izraelu książka ukazała się w 2012 roku.
Spotkanie odbędzie się we wtorek (11 marca) w centrum edukacyjnym IPN „Przystanek Historia” (Warszawa, ul. Marszałkowska 21/25), początek godz. 17:30.
***
Raul Hilberg urodził się w 1926 roku w Wiedniu w rodzinie galicyjskich Żydów. Jeszcze przed wojną jego rodzinie udało się wyjechać najpierw na Kubę, a stamtąd do USA. Do swojej śmierci w 2007 roku Hilberg współpracował z tłumaczem Jerzy Giebułtowskim nad polskim przekładem swojego dzieła. Wyraził m.in. zgodę na użycie w polskim tytule słowa „Zagłada” (angielski tytuł oryginału: „The Destruction of the European Jews”).
„Zagłada Żydów europejskich”, Raul Hilberg, tłum. Jerzy Giebułtowski, wyd. Piotr Stefaniuk, patronat naukowy Centrum Badań nad Zagłada Żydów IFiS PAN, Warszawa 2014
(IPN)
