Fragment fasady dawnego pałacu Juliusza Heinzla, w którym obecnie mieści się m.in. magistrat. Fot. PAP/G. Michałowski
Detale architektoniczne nawiązujące do przemysłowego rozwoju Łodzi, związane z handlem, motywy roślinne i zwierzęce, charakterystyczne wykusze, zdobienia drzwi, okien czy bram – te dekoracyjne elementy przestrzeni miejskiej Łodzi ma promować pierwszy przewodnik po detalach architektonicznych, który ukaże się w listopadzie.
Projekt realizowany jest w ramach stypendium artystycznego prezydent Łodzi, a jego autorka – Maria Nowakowska – chce w ten sposób promować Łódź i zachęcić mieszkańców oraz turystów do innego spojrzenia na łódzkie kamienice czy pałace.
Detale architektoniczne Łodzi od dawna są pasją autorki projektu Marii Nowakowskiej, która na początku roku wygrała konkurs na stypendium artystyczne prezydent Łodzi w dziedzinie literatury i animacji. Od kilku lat przemierza z aparatem fotograficznym ulice miasta dokumentując architektoniczne detale. W swoim archiwum ma już ok. 18 tys. zdjęć; opracowała też kilkanaście tras turystycznych szlakiem łódzkich detali.
Zdaniem Nowakowskiej, detale są bardzo wyjątkowe nie tylko dlatego, że są ładne, ale także dlatego, że można snuć wokół nich ciekawe narracje, prowadzić ich szlakami wycieczki, a także wykorzystywać np. do produkcji biżuterii. "Detal jest bardzo inspirującym elementem, kocham Łódź, chcę się nią chwalić, więc to jest po prostu mój kawałek do chwalenia się Łodzią" - opowiadała PAP autorka przewodnika.
Typowe dla Łodzi detale można znaleźć np. na fasadzie dawnego pałacu łódzkiego fabrykanta Juliusza Heinzla, w którym obecnie mieści się m.in. magistrat. Pałac wraz z fabryką został wybudowany wg projektu Hilarego Majewskiego w 1882 roku i nawiązuje do stylu renesansu berlińskiego - jest przedsecesyjny, wpisuje się w nurt eklektyzmu i historyzmu.
Łódź to miasto mocno związane z przemysłem włókienniczym, stąd na elewacjach kamienic można zobaczyć wiele detali związanych z przemysłem czy handlem. "Mamy bardzo dużo detali związanych z handlem i przemysłem, wiąże się to z rozwojem Łodzi w XIX wieku i na początku XX w., ale tak naprawdę część detali jest uniwersalna dlatego, że pochodzi z wzorników niemieckich albo rosyjskich, w związku z tym jest wspólna dla naszego obszaru kulturowego" - wyjaśniła.
Jej zdaniem, łódzkie detale są bardzo różnorodne i ich bogactwo jest ogromne, stąd nie ma elementów dominujących. "Bardzo często są to przedstawienia Hermesa jako patrona handlu, część pałaców wieńczy alegoria wolności, też charakterystyczna dla Łodzi. Secesja to zaś kręte linie i przedstawienia zwierząt" - dodała.
Typowe dla Łodzi detale można znaleźć np. na fasadzie dawnego pałacu łódzkiego fabrykanta Juliusza Heinzla, w którym obecnie mieści się m.in. magistrat. Pałac wraz z fabryką został wybudowany wg projektu Hilarego Majewskiego w 1882 roku i nawiązuje do stylu renesansu berlińskiego - jest przedsecesyjny, wpisuje się w nurt eklektyzmu i historyzmu.
"Charakterystycznym detalem na parterze na środku fasady jest głowa meduzy otoczona wężami – detal rzadki, prawdopodobnie pojedynczy w Łodzi. Ale warto popatrzeć trochę wyżej, ponieważ tuż pod zwieńczeniem budynku widać detale związane z handlem i przemysłem w Łodzi. Jest tu nie tylko laska Merkurego, która jest charakterystyczna jako atrybut Hermesa, ale jest też części maszyn parowych, zwitki przędzy do tkania. Ta historia włókiennicza Łodzi odciska się w tym budynku i już patrząc na łódzki magistrat możemy wiele o Łodzi powiedzieć" - opowiadała Nowakowska.
Nowakowska opracowała kilkanaście tras wycieczek szlakiem detali, którymi oprowadza łodzian i turystów. Wśród nich są wycieczki po poszczególnych dzielnicach czy zabytkowych osiedlach, ale także szlaki tematyczne ukazujące np. bramy, drzwi i okna, metaloplastykę czy detale zwierzęce. "Bardzo popularne są szlaki związane z detalami ze zwierzętami, ponieważ są szczególnie przyjemne też dla dzieci" - przyznała.
Ciekawa jest także wycieczka szlakiem łódzkiego modernizmu, choć ten styl nie kojarzy się z detalami. Jednak nawet na minimalistycznych kamienicach modernistycznych można znaleźć np. żłobienia w tynku, boniowania, modelowania wykuszy okien czy interesujące kraty na balkonach. "To styl który chciał zabić ornament, jednak i tak dużo ciekawych realizacji jest zrobionych w Łodzi, która ma w sumie 3 tys. modernistycznych budynków, więc jest co oglądać" - dodała.
Nowakowska opracowała także "szlaki wyobrażone”, czyli zmyślone przez nią, do których snuje fabułę – przykładem jest szlak "mafii kwiatowej", który opowiada fikcyjną historię mafii Starego Polesia. "Ponieważ dla Starego Polesia charakterystyczne są budki z kwiatami na Zielonym Rynku, wymyśliłem taką historię, że mafia sprowadzała brylanty i opium w pąkach kwiatów i kwiaciarki były siecią dystrybucji. W związku z tym jest cała wycieczka po Starym Polesiu, która cieszy się dużym powodzeniem" - dodała autorka przewodnika.
260-stronicowy, pierwszy przewodnik po łódzkich detalach architektonicznych ma się ukazać w listopadzie nakładem Centrum Inicjatyw na rzecz Rozwoju "Regio", które od kilku lat wydaje tematyczne przewodniki związane z Łodzią i okolicami. Przewodnik będzie zawierał bogatą dokumentację fotograficzną i 16 tras prowadzących po Łodzi szlakiem detali. Znajdą się w nim także gry m.in. memory z łódzkim detalami oraz kostki fabularne, do wycięcia złożenia i grania.
Maria Nowakowska ukończyła filologię i kulturoznawstwo. Pracuje jako koordynatorka projektów w Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatelskich OPUS. Jest również autorką "Questingu staropoleskiego", czyli zabawy polegającej na połączeniu podchodów i gry miejskiej, ale tworzy też pamiątki turystyczne i biżuterię opartą na detalach architektonicznych Łodzi.
Kamil Szubański (PAP)
szu/ ksk/
