Książka stanowi ważny głos w dyskusji na temat problematyki – stosunkowo słabo przebadanej i opisanej w literaturze naukowej – społeczności wiejskiej w okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
„W historii wsi i gospodarki chłopskiej, najdłużej istniejącego sposobu gospodarowania w dziejach ludzkości, okres gospodarki planowej i autorytarnego państwa socjalistycznego był okresem najtrudniejszym, wtedy usiłowano bowiem wyeliminować ten rodzaj gospodarowania i sposobu życia. W Polsce, w okresie PRL-u, chłopi wyszli z tej próby zwycięsko, chociaż bardzo osłabieni‟ – tak we wstępie do książki „Mentalność ludności wiejskiej w PRL. Studium zmian‟autorstwa Eweliny Szpak pisze prof. Jerzy Wilkin.
Książka pisana z punktu widzenia historyka, sięga również do dorobku innych dyscyplin naukowych, etnografii, socjologii czy psychologii społecznej. Korzysta obficie z materiałów archiwalnych, literatury przedmiotu, a takżę prasy wiejsko-rolniczej. Autorka sprawnie wykorzystuje ważne źródło, jakim jest „historia mówiona‟. Sięga do wielu rozmów ze świadkami okresu PRL-u i bardzo interesująco wplata je w narrację na temat mentalności mieszkańców wsi.
Ewelinie Szpak udało się pokazać, że sięganie do wartości, tradycji, religii, magii czy obrzędów i rytuałów jest trzonem instytucji społecznych, zwłaszcza nieformalnych.
Warto sięgnąć do tej lektury, bo jak pisze prof. Wilkin: „Okres PRL-u szybko ucieka w przeszłość; dla wielu młodych ludzi jest to już tylko „okres historyczny‟, znany z relacji starszych czy materiałów medialnych i literatury‟.
Książka jest próbą odpowiedzi na pytanie, co w wiejskim sposobie postrzegania świata ulegało zmianom oraz jakie były konsekwencje i powody tych przemian. Jest również próbą zbadania i obserwowania tego, co w obrębie wiejskiego życia, schematów myślenia i działania, pozostało niezmienne.
Autorka analizuje również okres przemian i pokazuje cywilizacyjną przepaść dzielącą polską wieś i miasto i ukazuje brak porozumienia pogłębiający utrwalanie stereotypów.
Potwierdzeniem mogą być słowa Wiesława Myśliwskiego: „Na pytanie, jaki jest chłop, inteligent polski ma w odpowiedzi na ogół kilka stereotypów, określających z zasady jednostkę poprzez zbiorowość i zbiorowość poprzez jednostkę, a więc każdego chłopa jako wszystkich i wszystkich jako każdego. Dodajmy, stereotypów przeważnie pejoratywnych, nierzadko uwłaczających z przysłowiowym „chamem‟ na czele (...)‟.
Książkę opublikowało Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
Elżbieta Lichocka. (MHP)
