O notatnik uczestniczki Powstania Warszawskiego, powstańczą opaskę oraz numer obozowy wzbogaciło się Muzeum Stutthof w Sztutowie (Pomorskie). Nowe eksponaty pokazano w sobotę podczas obchodów 78. rocznicy pierwszego transportu więźniów do niemieckiego obozu koncentracyjnego Stutthof.
Niewielki notatnik z zapiskami na 30 stronach należał do Zofii Odechowskiej (z domu Malinowska) ps. Lenka. Oprócz notatnika do kolekcji muzealnej trafiły również powstańcza opaska (jej właściciel nie jest znany) oraz numer obozowy 01965, należący do innej uczestniczki Powstania Warszawskiego, Apolonii Osuchowskiej.
Cenne pamiątki zostały przekazane muzeum Stutthof przez syna "Lenki", Juliana Odechowskiego.
Wirginia Węglińska z Muzeum Stutthof powiedziała PAP, że sekretny notatnik Zofii Odechowskiej ps. Lenka jest bezcennym dokumentem, który wprowadza wiele nowych, niezwykle interesujących wątków do historii "kobiet pistoletów" – tak mówiono bowiem w obozie o przewiezionych do Stutthofu w powstańczych mundurach 40 uczestniczkach Powstania Warszawskiego. Notatki Odechowskiej to pierwszy tego typu oryginalny eksponat, opowiadający o losach żołnierek Powstania Warszawskiego, który trafił do zbiorów Muzeum.
"Nie za łatwo było podjąć tę decyzję. Pomysł oddania muzeum tych pamiątek skonsultowałem z wnuczką, a to jest rozsądna osóbka. Powiedziała, że +im tu będzie lepiej+, więc tak się stało" – powiedział PAP darczyńca.
Wirginia Węglińska z Muzeum Stutthof powiedziała PAP, że sekretny notatnik "Lenki" jest bezcennym dokumentem, który wprowadza wiele nowych, niezwykle interesujących wątków do historii "kobiet pistoletów" – tak mówiono bowiem w obozie o przewiezionych do Stutthofu w powstańczych mundurach 40 uczestniczkach Powstania Warszawskiego. Jedną z nich była autorka notatnika. Kobiety umieszczono w KL Stutthof wbrew Konwencji Genewskiej – jako uczestniczki powstania powinny być bowiem osadzone w obozie dla jeńców wojennych.
Notatki Odechowskiej to pierwszy tego typu oryginalny eksponat, opowiadający o losach żołnierek Powstania Warszawskiego, który trafił do zbiorów Muzeum Stutthof.
"+Kobiety pistolety+ były niezwykłą grupą więźniarek. W Stutthofie wzbudzały skrajne emocje, od zachwytu po niechęć i zazdrość. Mężczyźni więźniowie widząc kobiety w mundurach natychmiast zaczęli im dostarczać pomoc w postaci np. jedzenia i papierosów, co budziło wśród pozostałych więźniarek poczucie, że +kobiety pistolety+ są faworyzowane. Wyróżniały się też na tle innych, ponieważ jako jedyne otrzymały w obozie biało-czerwone opaski z napisem AK i nie dostały też jak inne więźniarki sukienek, lecz męskie pasiaki. Zachowywały się też bardzo odważnie żądając respektowania praw jeńców wojennych, czym ściągały na siebie uwagę załogi obozu” – powiedziała Węglińska.
W notatkach Odechowskiej, prowadzonych z narażeniem życia od 29 września 1944 r., znaleźć można wiele zapisków, w których autorka opisuje swoją samotność.
"Lenka" kochała morze i jej marzeniem było mieszkać nad morzem.
W ramach obchodów 78. rocznicy pierwszego transportu więźniów do KL Stutthof otwarto także w sobotę kolejną odsłonę wystawy pt. "Odezwała się ziemia", prezentującej efekty prac poszukiwawczo-archeologicznych na terenie dawnego obozu. Wśród ponad 100 znalezisk są m.in. porcelanowe zabawki, grzebienie, obozowa biżuteria i oznakowane rysunkami oraz napisami naczynia i sztućce.
"Patrzę się wtedy przez okno ponad dachy sąsiedniego baraku w ciemne, obce niebo i staram się sobie za lasem otaczającym nasz obóz odnaleźć myślą swojego najlepszego przyjaciela – morze. Jest od nas oddalony tylko o dwa kilometry, a tak samo daleko jak przez ostatnie pięć lat. Ach, w złą godzinę wypowiedziałam życzenie spędzenia jesieni nad morzem" – napisała w notatniku.
Zofia Odechowska urodziła się 25 czerwca 1921 r. W czasie okupacji mieszkała w Warszawie. Do roli łączniczki i konspiratorki przygotowała ją matka, która pracowała w Delegaturze Rządu na Kraj. Zofia roznosiła nie tylko dokumenty czy podziemną prasę, szmuglowała także broń i pieniądze na "łapówki" do więzienia Pawiak.
W Powstaniu Warszawskim należała do Pułku Baszta, walcząc w 3. drużynie 1 plutonu saperów. Swój dom udostępniła kompanii saperskiej. Tam odbywano narady, ćwiczono a także odpoczywano. W pokoju "Lenki", przy jej pianinie skomponowano słynny "Marsz Mokotowa".
Aresztowano ją 27 września 1944 r. po upadku powstania na Mokotowie. Zaledwie dwa dni później, wraz z grupą 40 kobiet jeńców wojennych trafiła do KL Stutthof. Zmarła 2 czerwca 2007 r. w Komorowie (Mazowieckie).
W ramach obchodów 78. rocznicy pierwszego transportu więźniów do KL Stutthof otwarto także w sobotę kolejną odsłonę wystawy pt. "Odezwała się ziemia", prezentującej efekty prac poszukiwawczo-archeologicznych na terenie dawnego obozu. Wśród ponad 100 znalezisk są m.in. porcelanowe zabawki, grzebienie, obozowa biżuteria i oznakowane rysunkami oraz napisami naczynia i sztućce.
Obóz Stutthof został założony w momencie wybuchu II wojny światowej. 2 września 1939 r. trafili tam pierwsi więźniowie - głównie osoby wyselekcjonowane spośród aresztowanych 1 września na terenie Wolnego Miasta Gdańska, Polaków.
Od 1942 r., kiedy to obóz zyskał status państwowego niemieckiego obozu koncentracyjnego, zaczęli do niego trafiać Polacy z innych regionów oraz grupy osób innych narodowości, m.in. Żydzi i Rosjanie. Z czasem z niewielkiego obozu rozrósł się do ponad 120 hektarów, miał też liczne podobozy. Do KL Stutthof trafiło w sumie około 110 tys. więźniów. Liczbę ofiar obozu szacuje się na około 65 tys., spośród których ok. 28 tys. stanowiły osoby pochodzenia żydowskiego.
Muzeum Stutthof w Sztutowie zostało utworzone w 1962 r. staraniem byłych więźniów. Placówka działa na części dawnego obozu liczącej ok. 20 ha, gdzie zachowały się niektóre budynki tzw. Starego Obozu, w tym komora gazowa, komendantura z garażami, przestrzeń ogrodów warzywnych i szklarni. Muzeum obejmuje też część terenu tzw. Nowego Obozu i Obozu Żydowskiego.(PAP)
rop/ malk/
