Emanuel Ringelblum. Źródło: Wikimedia Commons
Wystawy, publikacje, projekty edukacyjne i konferencje - to wydarzenia, które znalazły się w zainicjowanym przez Żydowski Instytut Historyczny Programie Oneg Szabat. Wieloletni cykl działań ma na celu upowszechnienie wiedzy o Archiwum Ringelbluma, czyli Archiwum Getta Warszawskiego.
Inicjatorem utworzenia archiwum był Emanuel Ringelblum - historyk i badacz relacji polsko-żydowskich. Założona przez niego grupa Oneg Szabat (Radość soboty) dokumentowała i zbierała relacje z życia w getcie, a także poza nim. Świadectwa hitlerowskich zbrodni zakopano na terenie getta w metalowych pojemnikach, najpierw w sierpniu 1942 roku, następnie tuż przed likwidacją getta, zimą 1943 roku. Wydobyte po wojnie archiwum stanowi świadectwo życia i zagłady polskich Żydów w latach 1940-1943; znajduje się w zbiorach Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie.
We wrześniu Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma (ŻIH) we współpracy ze Stowarzyszeniem Żydowski Instytut Historyczny zainicjował Program Oneg Szabat. Wydarzenie odbywa się w ramach obchodów 70-lecia Żydowskiego Instytutu Historycznego.
Jak powiedziała PAP Justyna Sztengreber z ŻIH, wystartowała już platforma multimedialna i crowdfundingowa: onegszabat.org. "Drugi ważny krok to wystawa, która otworzy się 16 listopada w odnowionym budynku ŻIH-u, gdzie zostaną po raz pierwszy zaprezentowane dokumenty z Archiwum Ringelbluma. Równolegle toczą się pracę nad tłumaczeniem archiwum, jego digitalizacją" - poinformowała.
Poprzez platformę internetową onegszabat.org zainteresowani mogą przekazać darowiznę m.in. na konserwację i tłumaczenie archiwum, a także zapoznać się z sylwetkami grupy Oneg Szabat i jej historią. Multimedialna strona została stworzona w językach: polskim, angielskim i hebrajskim.
Według organizatorów najważniejszym elementem programu będzie wystawa pt. "Czego nie mogliśmy wykrzyczeć światu", która zostanie otwarta 16 listopada. Na ekspozycji, będącej hołdem złożonym członkom zespołu Ringelbluma, udostępnione zostaną zebrane w archiwum świadectwa działalności grupy "Oneg Szabat". Obecnie trwają też prace nad wystawą podróżującą, która zostanie zaprezentowana m.in. w Kanadzie, Stanach Zjednoczonych i Australii.
Kolejny element programu polega na digitalizacji dokumentów. Od 2016 zespół ŻIH skanuje i udostępnia archiwum online w Centralnej Bibliotece Judaistycznej i na portalu Delet, który zostanie uruchomiony w październiku 2017 r. Do końca 2017 r. ukażą się ostatnie tomy pełnej trzydziestosześciotomowej polskiej edycji Archiwum Ringelbluma, nad którą pracuje ponad 60-osobowy zespół edytorski.
Następnie wszystkie tomy "Pełnej edycji Archiwum Ringelbluma" zostaną przetłumaczone na język angielski, a opracowania zostaną powiązane z kopiami cyfrowymi oryginalnych dokumentów. W dalszej perspektywie w oparciu o ich zawartość zostanie stworzona wirtualna encyklopedia getta. Pierwszy tom archiwum w wersji angielskiej ukaże się drukiem w listopadzie tego roku.
W programie znalazły się również projekty edukacyjne i badawcze oraz międzynarodowe konferencje i seminaria. Pierwsze wydarzenia odbędą się w listopadzie 2017 r.
18 września 1946 r. spod gruzów domu przy Nowolipkach 68 na terenie dawnego getta warszawskiego wydobyto dziesięć metalowych skrzynek o wymiarach 15 x 30 x 50 cm. Papiery w skrzynkach były wilgotne, trudne do rozdzielenia, częściowo przeżarte pleśnią, ze śladami rdzy po spinaczach. Była to pierwsza z odnalezionych dwóch części konspiracyjnego Archiwum Getta Warszawskiego, potocznie nazywanego Archiwum Ringelbluma. Okazało się, że w skrzynkach zmieszczono ponad dwadzieścia tysięcy kart, w tym rysunki i fotografie.
Obecnie Archiwum Ringelbluma to zbiór liczący 35370 stron, w tym: 746 relacji, dzienników i wspomnień, 380 teczek dokumentów urzędowych, 120 opracowań naukowych, 88 utworów literackich, 76 fotografii i 54 tytuły prasy konspiracyjnej.
Archiwum zostało w 1999 r. wpisane przez UNESCO na Listę "Pamięć Świata", gromadzącą najważniejsze dokumenty, jakie przechowała ludzkość.
Marek Sławiński (PAP)
masl/ itm/
