Prof. Leszek Żukowski - prezes Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Fot. PAP/L. Szymański
Do stworzenia Polskiego Państwa Podziemnego gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski zaprosił przedstawicieli czterech partii. To byli ludzie, którzy chcieli coś zrobić dla Polski - powiedział PAP prezes Światowego Związku Żołnierzy AK prof. Leszek Żukowski.
Prezes Zarządu Głównego Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej prof. Leszek Żukowski w czasie II wojny światowej był harcerzem Szarych Szeregów i działał w konspiracji. W rozmowie z PAP opowiedział o roli, jaką wówczas odegrało Polskie Państwo Podziemne, i o swoich przeżyciach z tego czasu.
„Do stworzenia Polskiego Państwa Podziemnego gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski zaprosił ludzi z czterech partii: Stronnictwa Narodowego, Stronnictwa Pracy, Stronnictwa Ludowego i Polskiej Partii Socjalistycznej. Wybrał ludzi, do których miał zaufanie. Oni utworzyli Polityczny Komitet Porozumiewawczy” – przypomniał prof. Żukowski.
Polskie Państwo Podziemne kierowane było przez władze RP na uchodźstwie: prezydenta, rząd i Naczelnego Wodza, ale jak wskazał prof. Żukowski, „w kraju musiała działać jakaś grupa ludzi, którzy kierowali poszczególnymi departamentami. Wybierano ludzi, na których można było polegać, o których wiadomo było, że nie zawiodą. To wszystko przecież było tajne i nielegalne, i groziło bardzo poważnymi represjami, jeśli nie śmiercią. To byli ludzie, którzy chcieli coś zrobić dla Polski”.
Powstańczy adres 44: ul. Leszno 81
Jak zaznaczył rozmówca PAP, „w idei Polskiego Państwa Podziemnego najważniejsze było to, że społeczeństwo było w jakiś sposób kierowane. Całe państwo podziemne miało szereg departamentów – to były odpowiedniki ministerstw. Organizowano oświatę – tajne komplety na wszystkich poziomach edukacyjnych. Była również Rada Główna Opiekuńcza (RGO) – czyli ramię departamentu opieki socjalnej. Przy ul. Leszno 81, gdzie była bursa, w której mieszkałem, mieściła się taka placówka objęta opieką RGO. Było to schronisko dla ludzi wysiedlonych z terenów przyłączonych do Rzeszy” – wyjaśnił prof. Żukowski.
Jako młody chłopak Żukowski zaczął działać w konspiracyjnych strukturach Polskiego Państwa Podziemnego w Warszawie. „Od 1942 roku byłem harcerzem, należałem do formacji zrzeszającej najmłodszych – do Zawiszaków”.
„Bardzo mało osób o tym wie, ale w 1943 roku latem została zorganizowana defilada harcerzy w Al. Ujazdowskich. Na zbiórkach zostaliśmy o tym uprzedzeni, kazano nam wyregulować zegarki na jeden konkretny czas i mieliśmy zgromadzić się w bramach domów na Al. Ujazdowskich, blisko pl. Trzech Krzyży. Zgromadziliśmy tam i co 15 sekund z różnych bram domów wychodziła trójka z nas. Efekt był taki, że co jakieś 20 m szła trójka i z nią kolejna, i kolejna. Ponieważ była okupacja, to oczywiście nie mogliśmy iść w mundurach, tylko szliśmy w cywilnych ubraniach. Od pl. Trzech Krzyży do Pięknej szła defilada harcerska - rewelacja” – wspominał szef ŚZŻAK.
Działając w konspiracji, Leszek Żukowski dostawał różne zadania do wykonania, m.in. prowadził obserwacje.
„Miałem ustalić stan liczebny osady niemieckiej, która miała koszary na rogu ul. Leszno i ul. Żelaznej za murami getta. Mieszkałem naprzeciwko w bursie. Leżałem cały dzień tam na dachu budynku za kominem i robiłem na papierze kreski oznaczające ludzi wchodzących i wychodzących. I tak przez trzy dni, żeby ustalić jakąś średnią” – wyjaśnił prof. Żukowski.
79. rocznica powstania Polskiego Państwa Podziemnego
Niektóre zadania wykonywane przez Leszka Żukowskiego polegały na dostarczeniu przesyłek do różnych części miasta.
„Na rogu ul. Kruczej i Al. Jerozolimskich była kwiaciarnia. Tam dostawaliśmy kwiaty – kilka bukietów – do zawiezienia pod różne adresy. Zawsze jeden z tych bukietów był trefny, tzn. miał jakieś załączniki. Przy dostarczeniu należało posługiwać się hasłem, pytać np. +czy jest panna Zosia?+, jeżeli ktoś potwierdził, że jest albo, że zaraz ją poprosi, to następne hasło kierowało się do panny Zosi. A jeżeli okazywało się, że to jest pomyłka, to się mówiło +przepraszam+ i odchodziło się z tymi kwiatami” – opowiedział prof. Żukowski.
Polskie Państwo Podziemne, działające w latach 1939-1945 na terenach okupowanych przez Niemców i Sowietów, było fenomenem w ogarniętej wojną Europie. Jego początkiem było utworzenie 27 września 1939 r. Służby Zwycięstwu Polski, przekształconej w Związek Walki Zbrojnej, a następnie w AK. W środę obchodzona była 78. rocznica powstania PPP.
autor: Paulina Kościółek
edytor: Anna Dudzik, Jakub Pilarek
pak/ adzi/ jbp/ son/
