Leksykon powstań śląskich chcą wydać wspólnie woj. opolskie i śląskie

O wydaniu leksykonu rozmawiali już w Opolu członek zarządu woj. opolskiego Grzegorz Sawicki i członek zarządu woj. śląskiego Henryk Mercik. „Postanowiliśmy, że będzie to wspólne przedsięwzięcie woj. opolskiego i śląskiego i wspólnie to sfinansujemy” – powiedział PAP Sawicki.

Podał, że po stronie woj. opolskiego liderem projektu będzie PIN Instytut Śląski w Opolu, a po stronie śląskiej jego partnerem Biblioteka Śląska w Katowicach i działający w jej strukturach Instytut Badań Regionalnych. „W najbliższym czasie ma się odbyć spotkanie zespołu roboczego naukowców zaangażowanych w ten projekt ze strony opolskiej i śląskiej” – dodał Sawicki.

Mercik zaznaczył w rozmowie z PAP, że przedstawiciele władz woj. opolskiego i śląskiego „doszli do wspólnego przekonania, iż sens wydawania takiej publikacji będzie tylko wtedy, gdy zrobią to razem”. „Na pewno widzimy potrzebę wydania takiego leksykonu” – zapewnił i dodał, że władze obu regionów „motywuje” do podjęcia tego zadania zbliżająca się setna rocznica wybuchu pierwszego z powstań śląskich (1919 r.)

Koordynujący projekt po stronie opolskiej Janusz Wójcik z urzędu marszałkowskiego woj. opolskiego dodał, że pierwsze robocze spotkanie władz woj. opolskiego z naukowcami i władzami Instytutu Śląskiego w tej sprawie odbyło się już w ub. roku. Wówczas naukowcy przedstawili założenia projektu dot. leksykonu. „Pretekstem do rozmowy była sprawa zbliżających się obchodów setnej rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę oraz zbliżających się trzech setnych rocznic powstań śląskich” – wyjaśnił PAP Wójcik.

Pierwszym etapem prac ma być stworzenie zespołu badawczego środowisk naukowych – opolskiego i śląskiego – które zajmą się pracą nad publikacją. Samorządy obu regionów mają natomiast zapewnić wsparcie organizacyjne i finansowe tych przedsięwzięć. Pytany o ramy finansowe przedsięwzięcia Wójcik powiedział, że na początek trzeba m.in. określić obszar i zakres prac, objętość wydawnictwa, jego parametry, jakość papieru czy nakład, by mówić o konkretnych kosztach.

Pierwsze powstanie śląskie wybuchło w nocy z 16 na 17 sierpnia 1919 r. Nie zakończyło się sukcesem, ale zwróciło uwagę innych krajów na sprawę Śląska. Tłem II powstania (wybuchło w nocy z 19 na 20 sierpnia 1920 roku) były przygotowania do plebiscytu, który odbył się w marcu 1921 r. Dopiero III powstanie, które wybuchło w nocy z 2 na 3 maja 1921 r., przesądziło o przyznaniu Polsce dużej części terytorium Górnego Śląska.

Trwało ono dwa miesiące. Było ostatnim z trzech zbrojnych zrywów polskiej ludności na Śląsku w latach 1919-1921, gdy ważyła się sprawa przynależności państwowej obszaru należącego wcześniej do państwa niemieckiego. Mający to określić plebiscyt odbył się 20 marca 1921 r. W głosowaniu dopuszczono udział osób, które wcześniej wyemigrowały ze Śląska - z Niemiec przyjechało 182 tys. emigrantów, z Polski - 10 tys. Głosowało ok. 97 proc. uprawnionych, z czego ok. 19 proc. stanowili wcześniejsi emigranci. Przynależność do Polski wybrała mniejszość - 40,3 proc. Komisja plebiscytowa zdecydowała o przyznaniu prawie całego obszaru Niemcom.

Dlatego wcześniejsze pojedyncze strajki przekształciły się 2 maja w strajk generalny, a w nocy z 2 na 3 maja zaczęło się powstanie. Na jego czele stanął znany działacz społeczny Wojciech Korfanty. Powstańcy opanowali prawie cały obszar plebiscytowy, później broniąc go przed siłami niemieckimi.

W powstaniu wzięło udział ok. 60 tys. Polaków - 1218 spośród nich poległo, 794 odniosło rany. W wyniku powstania zdecydowano o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Z obszaru plebiscytowego do Polski przyłączono 29 proc. obszaru i 46 proc. ludności. W Polsce znalazły się m.in. Katowice, Świętochłowice, Królewska Huta (obecny Chorzów), Rybnik, Lubliniec, Tarnowskie Góry i Pszczyna.(PAP)

kat/ mhr/