Akwarela autorstwa S. Szmaja. Źródło: Muzeum Miasta Gdyni
O 33 akwarele Stefana Szmaja wzbogaci się Muzeum Miasta Gdyni. Prace, zmarłego przed 48 laty, artysty dokumentują działalność gdyńskiego portu i pojawiające się w nim statki. Szmaj, który na co dzień był cenionym okulistą, przez wiele lat mieszkał w Gdyni.
Prace Szmaja Muzeum Miasta Gdyni otrzyma w depozycie od Zarząd Morskiego Portu Gdynia S.A., który wcześniej zakupi je od rodziny artysty. Umowy dotyczące obu spraw podpisane zostaną w piątek w siedzibie gdyńskiego muzeum.
"Szmaj był, oprócz Mariana Mokwy, bardzo cenionego trójmiejskiego marynisty, drugim artystą, który uwieczniał w niezwykły sposób morskie dzieje Gdyni i historię portu, do którego wpływały i z którego wypływały rozmaite statki. On to wszystko jako artysta dokumentował. Jego akwarele naznaczone są indywidualnym sznytem. Swoją pracownię miał w centrum Gdyni przy ul. Świętojańskiej 16" - powiedział w czwartek PAP Michał Miegoń z działu promocji Muzeum Miasta Gdyni.
Dodał, że 33 prace Szmaja, które dostanie Muzeum Miasta Gdyni, to kolekcja duża. "W sposób kompletny przedstawia ona charakter twórczości tego twórcy" - podkreślił.
Ze zbioru tych prac w piątek jako pierwsze pokazanych zostanie pięć dzieł, w tym jedna akwarela przedstawiająca statek "Batory". Dzieła te będzie można oglądać przez weekend.
Stefan Szmaj urodził się 10 sierpnia 1893 r. w Książenicach k. Grabowa (Wielkopolska). Do gimnazjum uczęszczał w Ostrowie Wielkopolskim. W 1910 r. po szóstej klasie gimnazjum, wyjechał na trzy miesiące do Monachium, by rozwijać uzdolnienia plastyczne w szkole prywatnej prof. Hermana Groebera. W 1914 r. ukończył gimnazjum i rozpoczął studia medyczne we Wrocławiu, ale po pierwszym semestrze przeniósł się do Berlina, gdzie zaliczył następne trzy semestry. Następnie kontynuował studia w Tybindze i Monachium, kończąc je egzaminem państwowym w Warszawie w 1919 r. oraz dyplomem doktora w 1923 r.
W początku 1919 r. wziął udział w powstaniu wielkopolskim i 10 lutego wstąpił do wojska, w którym już jako lekarz brał udział w tzw. wojnie bolszewickiej. Po wojnie pracował w poznańskich szpitalach, początkowo jako chirurg, a następnie na oddziale okulistycznym. W 1922 r. został asystentem Kliniki Okulistycznej Uniwersytetu Poznańskiego. Pozostając na tym stanowisku do końca 1923 r., przygotował rozprawę doktorską. Pod koniec lat 20. XX w. odbył podróż, podczas której zwiedził Wiedeń, Wenecję, Mediolan, Genuę, Niceę, Monte Carlo i Marsylię. W latach 1926–1936 mieszkał w Bydgoszczy, gdzie pracował jako okulista Ubezpieczalni Społecznej i lekarz kolejowy. Od 1935 r. był członkiem Polskiego Towarzystwa Okulistycznego.
W 1936 r. przeniósł się do Gdyni. Okres okupacji spędził w Łowiczu. Po wojnie powrócił do Gdyni, gdzie do 1953 r. pełnił funkcję ordynatora oddziału okulistycznego Szpitala Miejskiego. Na emeryturę przeszedł w 1969 r. Zmarł w Gdyni 19 września 1970 r. po ciężkiej chorobie serca.
Rozkwit działalności plastycznej Szmaja przypadł na lata studenckie, szczególnie na czasy monachijskie. Poznał wtedy Stanisława Przybyszewskiego, który polecił go Jerzemu Hulewiczowi, redaktorowi w Poznaniu pisma ekspresjonistów „Zdrój”, co zapoczątkowało współpracę Szmaja z tym pismem. W 1918 r. wziął udział w wystawie ugrupowania „Bunt” w Poznaniu, w latach 1920-22 prezentował w tym mieście swoje linoryty.
Wiele akwarel, obrazów olejnych i rysunków przyniósł okres bydgoski. Szmaj wystawiał wówczas w Bydgoszczy, Poznaniu i Warszawie. Należał do Grupy Pomorskiej Związku Plastyków w Toruniu. Po przeprowadzce do Gdyni kontynuował twórczość plastyczną. Brał udział m. in. w Esposizione Internationale del Medico Artista Torino 1965, odnosząc duży sukces w postaci dwóch srebrnych medali: za akwarele Las w Mielnie i linoryt pt. Św. Sebastian.
Prace plastyczne Szmaja znajdują się m.in. w zbiorach Muzeum Narodowego w Poznaniu, Muzeum Narodowego w Warszawie i Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy. (PAP)
autor: Robert Pietrzak
rop/ agz/
