Związkowcy podczas II tury obrad I Zjazdu Solidarności w 1981 r. Fot. PAP/CAF/S. Kraszewski
Każdy z nas oddzielnie znaczy niewiele, wszyscy znaczymy tyle, ile znaczy siła tych milionów ludzi, którzy tworzą Solidarność - mówił Lech Wałęsa otwierając 5 września 1981 r. I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ "Solidarność". Zapis z obrad zjazdu wydał właśnie IPN.
Jan Marek Owsiński: ""To fascynujący zapis jednego z najważniejszych wydarzeń w dziejach Polski (...) Ta książka, transkrypcja obrad i załączone nagrania, dokumentują to wydarzenie w sposób bezpośredni. To nie jest omówienie, reportaż, wspomnienia, ale żywy przebieg I Krajowego Zjazd Delegatów NSZZ +Solidarność+".
W środę w Centrum Edukacyjnym IPN "Przystanek Historia" w Warszawie odbyła się prezentacja wydawnictwa, które IPN opublikował we współpracy ze Stowarzyszeniem "Archiwum Solidarności". Do liczącej ponad 1 tys. stron publikacji stenogramów z pierwszej tury obrad zjazdu z 5-10 września 1981 r. dołączono także zapis dźwiękowy. Sam zjazd historycy określają jako jedyny powojenny substytut wolnego Sejmu przed początkiem transformacji ustrojowej z 1989 r.
"To fascynujący zapis jednego z najważniejszych wydarzeń w dziejach Polski" - powiedział współautor publikacji Jan Marek Owsiński, który w 1981 r. jako jeden z dziennikarzy Radia Solidarność przygotowywał relacje ze zjazdu.
"Ta książka, transkrypcja obrad i załączone nagrania, dokumentują to wydarzenie w sposób bezpośredni. To nie jest omówienie, reportaż, wspomnienia, ale żywy przebieg I Krajowego Zjazd Delegatów NSZZ +Solidarność+" - podkreślił Owsiński. Do tej pory stenogram zjazdu był znany jedynie z wyciągów, omówień i skrótów, publikowanych przez prasę związkową jeszcze w trakcie zjazdu.
Publikacja powstała na podstawie nagrań wykonanych przez zespół Redakcji Programów dla Radiowęzłów Radia Solidarność Regionu Mazowsze. Nagrania obrad plenarnych, wywiady z uczestnikami zjazdu i rejestracja zdarzeń mu towarzyszących to ok. 160 godz. materiału dźwiękowego (pierwsza tura - 48,5 godziny, a druga - 111). W sumie udało się radiowcom zarejestrować ok. 99 proc. całego przebiegu obrad plenarnych.
Publikacja powstała na podstawie nagrań wykonanych przez zespół Redakcji Programów dla Radiowęzłów Radia Solidarność Regionu Mazowsze. Nagrania obrad plenarnych, wywiady z uczestnikami zjazdu i rejestracja zdarzeń mu towarzyszących to ok. 160 godz. materiału dźwiękowego.
W książce znajdują się także dokumenty Solidarności, m.in. ukoronowanie wielodniowych obrad, czyli "Uchwała programowa" - obszerna diagnoza stanu państwa, a także dalekosiężny projekt jego zreformowania. "NSZZ +Solidarność+ powstał z ruchu strajkowego 1980 r. - największego ruchu masowego w dziejach Polski (...). Chodziło nam wszystkim nie tylko o warunki bytowania, chociaż żyło się źle, pracowało się ciężko i jakże często bezowocnie. Historia nauczyła nas, że nie ma chleba bez wolności. Chodziło nam również o sprawiedliwość, o demokrację, o prawdę, o praworządność, o ludzką godność, o swobodę przekonań, o naprawę Rzeczypospolitej, nie zaś tylko o chleb, masło i kiełbasę" - podkreślali twórcy programowej uchwały Solidarności.
I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ "Solidarność" odbył się w dwóch turach - w dniach 5-10 września i od 26 września do 7 października 1981 r. - w Gdańsku, w Hali Sportowo-Widowiskowej "Olivia". Jego dorobek ideowy jako "kwintesencję" fenomenu Solidarności, opisał we wstępie książki dr Bartosz Kaliski z Instytutu Historii PAN.
"Trzydzieści lat temu świadkowie i uczestnicy zjazdu mieli świadomość obserwowania czegoś wyjątkowego, czuli, że biorą udział w wielkim święcie demokracji i wolności, i to nie tylko z uwagi na jego skalę i medialną oprawę. Również ci, którzy nie obserwowali zjazdu bezpośrednio i śledzili go z oddali, pozostawali pod wielkim wrażeniem wagi obrad związkowej konstytuanty, wręcz żyli nimi, mając poczucie, że oto po raz pierwszy od dawna obradują nie +oni+, lecz +swoi+" - napisał historyk.(PAP)
nno/ ls/
