Fotografia grupowa zawodników Wisły Kraków. Stoją od lewej: NN, NN, Stanisław Czulak, Marian Kiliński, Henryk Reyman, Karol Bajorek, Józef Adamek, Jan Reyman, NN. Kucają od lewej: Emil Skrynkowicz, Bronisław Makowski, Jan Kotlarczyk. 05.1927. Fot. NAC
Obchody 95-lecia piłkarskiej ekstraklasy w Polsce przypadły na 27. kolejkę bieżących rozgrywek. Pierwsze spotkania na najwyższym szczeblu zostały rozegrane 3 kwietnia 1927 roku. Przyjmuje się, że pierwszą bramkę zdobył Paweł Gumowski z TKS Toruń, a pierwszym mistrzem kraju została Wisła Kraków.
Pierwszy skład Ligi Polskiej Piłki Nożnej liczył czternaście zespołów. Do dwunastu założycieli (Wisła Kraków, Warta Poznań, TKS Toruń, Polonia Warszawa, Legia Warszawa, Warszawianka, ŁKS Łódź, Klub Turystów Łódź, 1. FC Katowice, Pogoń Lwów, Czarni Lwów, Hasmonea Lwów) po krótkim czasie przystąpił także Ruch Wielkie Hajduki (Chorzów). Cracovia, uważana wówczas za najsilniejszy klub w kraju, początkowo odmówiła udziału (dołączyła w 1928 r.), a w jej miejsce dookoptowano Jutrzenkę Kraków.
W nowych rozgrywkach został przyjęty format wiosna-jesień. Ich start zaplanowano na 3 kwietnia 1927 roku. Tego dnia w szranki stanęły wszystkie zespoły najwyższego szczebla. Najprawdopodobniej strzelcem pierwszego gola w historii został Paweł Gumowski z TKS Toruń w rywalizacji z Polonią Warszawa. W siedmiu meczach nie padł żaden remis. Dwukrotnie wygrali gospodarze, pięć pojedynków padło łupem gości.
Polski Związek Piłki Nożnej nie od razu objał swoim patronatem rozgrywki. Obawiano się bowiem, że liga upowszechni zawodowstwo, podczas gdy wówczas jeszcze hołdowano amatorstwie w sporcie. W maju 1927 roku piłkarska centrala uruchomiła nawet konkurencyjne rozgrywki pod nazwą Klasa Państwowa. W lipcu ostatecznie obie strony doszły do porozumienia, dzięki czemu najwyższa polska liga została oficjalnie uznana za rozgrywki o mistrzostwo Polski. Ich pierwszym triumfatorem została Wisła Kraków.
Statystycy opracowali najważniejsze fakty związane z historią polskiej ekstraklasy piłkarskiej:
W lidze zagrało 85 drużyn
Najwięcej sezonów: Legia Warszawa (85)
Najwięcej punktów: Legia Warszawa (3405)
Najwyższe zwycięstwo: Wisła Kraków - TKS Toruń 15:0 (11.09.1927)
Najdłuższa seria zwycięstw: Widzew Łódź - 13 meczów (IV - VIII 1997)
Najdłuższa seria bez porażki: Wisła Kraków - 38 meczów (X 2003 - V 2005)
Najdłuższa seria meczów ze strzelonym golem: Warta Poznań - 50 meczów (IV 1927 - XI 1928)
Najdłuższa seria bez straconego gola: GKS Katowice (IV - VI 1970) - 10 meczów
Najwięcej goli w sezonie: Wisła Kraków - 98 (1928)
Najwięcej zwycięstw w sezonie: Widzew Łódź i Legia Warszawa - po 27 (obie 1995/1996)
Najwięcej ligowych mistrzostw Polski: Legia Warszawa - 15
Najwięcej razy na podium w lidze: Legia Warszawa - 40
Najdłuższa seria bez spadku: Legia Warszawa - 75 sezonów
Najdłuższa seria mistrzostw Polski: Górnik Zabrze - 5 sezonów z rzędu (1962/1963 - 1966/1967)
Najwięcej meczów: Łukasz Surma - 559
Najwięcej goli: Ernest Pohl - 186
Najwięcej meczów w klubie: Marek Chojnacki - 452 dla ŁKS Łódź
Najwięcej goli w klubie: Lucjan Brychczy - 182 dla Legii Warszawa
Najwięcej mistrzostw Polski: Ernest Pohl - 10
Najwięcej goli w jednym sezonie: Henryk Reyman - 37 dla Wisły Kraków 1927
Najdłuższa seria bez straty bramki: Piotr Czaja - 1003 minuty
Najdłuższa seria meczów ze strzelonym golem: Teodor Peterek - 16 z rzędu (1937-1938)
Najdłuższa seria rozegranych meczów: Jerzy Jóźwiak - 185 z rzędu
Najdłuższy czas między pierwszym, a ostatnim meczem w Ekstraklasie: Janusz Jojko - 22 lata 361 dni
Najmłodszy piłkarz: Janusz Sroka - 15 lat 57 dni
Najstarszy piłkarz: Janusz Jojko - 43 lata 41 dni
Najstarszy strzelec gola: Piotr Reiss - 40 lat 306 dni (Lech Poznań 3:1 KGHM Zagłębie Lubin, 21.04.2013)
Najmłodszy strzelec gola: Włodzimierz Lubański - 16 lat 52 dni (Górnik Zabrze 4:0 Arkonia Szczecin, 21.04.2013)
Najwięcej goli w meczu: Ernest Wilimowski - 10 (Ruch Chorzów 12:0 Union-Touring Łódź, 21.05.1939)
Najwięcej goli (obcokrajowcy): Flavio Paixao - 97
Najwięcej meczów (obcokrajowcy): Dusan Kuciak - 289
Najdłuższa seria hat-tricków: Józef Kohut (Wisła Kraków) - 3 mecze z rzędu
Najwięcej meczów (trener): Orest Lenczyk - 557
Najwięcej meczów piłkarz + trener: Michał Probierz - 727
(PAP)
mask/ sab/
