232 lata temu, 3 maja 1791 r., Sejm Czteroletni przyjął ustawę rządową, która przeszła do historii jako Konstytucja 3 maja. Była to druga na świecie i pierwsza w Europie ustawa regulująca organizację władz państwowych, a także prawa i obowiązki obywateli, wciąż jeszcze podzielonych na stany.
Zmiany, które dokonały się w latach 1788–1790, były znakomite. Zreformowano funkcjonowanie aparatu państwa, opodatkowano szlachtę i duchowieństwo, odsunięto szlachecką gołotę od wpływów politycznych i przyznano prawa miastom królewskim oraz mieszczaństwu. Tę piękną pracę wykonali posłowie i senatorowie – mówi PAP prof. Andrzej Chwalba, historyk z UJ.
Senat jednogłośnie przyjął w czwartek uchwałę ws. uczczenia 230. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja i Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów. W dokumencie wskazano, że „Konstytucja była wyraźną manifestacją suwerenności politycznej, demonstracją niezależności wobec mocarstw ościennych”.
Konstytucja 3 maja to przełom z wielu punktów widzenia. To przede wszystkim wyrugowanie z sejmu liberum veto i zniesienie instytucji konfederacji oraz wielka zmiana podmiotu polskiej demokracji: odebranie głosu politycznego szlachcie nieposiadającej. Poza tym to również sama zmiana pojęcia narodu – mówi prof. Zofia Zielińska, historyk z Uniwersytetu Warszawskiego.
Na placu Konstytucji 3 Maja w Pile odsłonięto w poniedziałek ławeczkę upamiętniającą, pochodzącego z tego miasta, Stanisława Staszica. Rzeźba przedstawia Staszica przeglądającego pierwsze wydanie jego dzieła pt. "Przestrogi dla Polski".
Rafał Lis próbuje w swojej obszernej pracy ukazać i uwydatnić jeden z najistotniejszych aspektów pisarstwa politycznego okresu Sejmu Czteroletniego (1788-1792), jakim była krytyka dawnej formy rządu polskiego, a co miało potem doprowadzić do uchwalenia wiekopomnej Konstytucji 3 Maja. Nie jest przy tym zainteresowany badaniem przebiegu ówczesnej dyskusji na temat możliwości utrzymania polskiej państwowości jako takiej, bo sądzi, że problematykę tę omówili już dokładnie inni polscy historycy. Koncentruje się natomiast na prześledzeniu ewolucji „republikańskich” rozwiązań ustrojowych proponowanych przez pisarzy politycznych czasów Sejmu Czteroletniego.
W piątek, 11 marca, o godz. 17.30 w Instytucie Historii PAN w Warszawie (Rynek Starego Miasta 29/31, Sala im. Lelewela) odbędzie się spotkanie na temat książki Rafała Lisa "W poszukiwaniu prawdziwej Rzeczypospolitej. Główne nurty myśli politycznej Sejmu Czteroletniego".
Konstytucja 3 Maja dowiodła, że Polacy doskonale potrafią wykorzystać możliwości parlamentaryzmu - twierdzi brytyjski historyk Richard Butterwick w swojej książce "Polska Rewolucja a Kościół katolicki". W piątek odbyła się promocja tego monumentalnego dzieła.