Teren byłego obozu Durchgangslager 121 w Pruszkowie. Fot. PAP/A. Lange
6 sierpnia 1944 r. trwała rzeź mieszkańców Woli i Ochoty. Niemcy zajęli Hale Mirowskie. Na Woli zginęła łączniczka Batalionu AK „Parasol” Krystyna Wańkowicz. Powstańcy uruchomili łączność kanałową Śródmieścia z Mokotowem. W Pruszkowie Niemcy założyli obóz przejściowy Dulag 121 dla ludności cywilnej.
W szóstym dniu Powstania Warszawskiego oddziały SS i policji dowodzone przez SS-Gruppenführera Heinza Reinefahrta przebijają się w kierunku Hal Mirowskich na placu Żelaznej Bramy. W ich skład wchodzi m.in. SS-Sonderbataillon Dirlewanger dowodzony przez SS-Oberführera Oskara Dirlewangera i złożony głównie z pospolitych niemieckich kryminalistów. Dirlewangerowcy popełnili liczne zbrodnie na ludności cywilnej i wziętych do niewoli powstańcach na terenie Woli, Starego Miasta oraz Powiśla.
Powstanie Warszawskie. Rzeź Woli
Oddziały powstańcze zostały wyparte z cmentarza ewangelickiego i kalwińskiego na Woli, lecz podjęły kontratak. W walce odniósł rany dowódca Batalionu AK "Parasol" kpt. Adam Borys "Pług".
Podczas niemieckiego ostrzału moździerzowego na cmentarzu kalwińskim zginęła łączniczka "Parasola", córka Melchiora Wańkowicza, Krystyna Wańkowicz.
Niemcy zajęli Hale Mirowskie i przebili się przez Ogród Saski do Pałacu Brühla. Uwolniono funkcjonariuszy okupacyjnych władz z gubernatorem dystryktu warszawskiego Ludwigiem Fischerem na czele. Niemcy i rosyjskojęzyczni kolaboranci z SS-RONA mordowali mieszkańców Ochoty i Woli. Niemcy spalili Szpital Karola i Marii przy ul. Leszno i zamordowali co najmniej 100 pacjentów oraz personel medyczny. Wymordowano także redemptorystów z klasztoru przy ul. Karolkowej.
Komenda Główna AK i Delegatura Rządu została ewakuowana z fabryki Kamlera na Woli na Starówkę. Uruchomiono łączność kanałami pomiędzy Śródmieściem a Mokotowem. Jako pierwsza kanałami przeszła Elżbieta Ostrowska "Ela" - łączniczka AK.
Dyr. Muzeum Dulag 121: dzięki pomocy ludności pow. pruszkowskiego wypędzeni po Powstaniu cywile przetrwali
Na terenie warsztatów kolejowych przy ul. 3 Maja 8a w Pruszkowie Niemcy uruchomili obóz przejściowy Dulag 121 (Durchganglager 121) dla wypędzonych ze stolicy podczas Powstania Warszawskiego i tuż po jego zakończeniu. Obóz funkcjonował od 6 sierpnia 1944 do 16 stycznia 1945 r. Historycy szacują, że przeszło przez niego od 340 tys. do 650 tys. warszawiaków oraz mieszkańców podwarszawskich miejscowości. Co najmniej 60 tys. więźniów Dulagu 121 wysłano do do obozów koncentracyjnych na terenie Rzeszy.
6 sierpnia 1944 r. marszałek ZSRS Józef Stalin wydał armii rozkaz przejścia do "aktywnej obrony". Oznaczało to całkowite zablokowanie natarcia na Warszawę. (PAP)
autor: Maciej Replewicz
mr/ aszw/
