Michał Luty, Dziesięć lat w Śląsko-Dąbrowskiej „Solidarności". Wspomnienia z lat 1980–1990, Katowice–Warszawa 2023, wyd. IPN
Instytut Pamięci Narodowej wydał wspomnienia Michała Lutego – działacza opozycji w czasach PRL, jednego z liderów Solidarności na Śląsku, a w wolnej Polsce samorządowca, który trzykrotnie był wiceprezydentem Katowic.
„Dziesięć lat w śląsko-dąbrowskiej +Solidarności+. Wspomnienia z lat 1980-1990” - taki tytuł nosi licząca ponad 300 stron publikacja.
„Obok obszernej warstwy faktograficznej i prowadzonej z dużą swobodą i swadą narracji atutem pracy jest to, że autor próbuje (z dobrym skutkiem) przedstawić własny – jak pisze – +sposób myślenia z tamtych lat, a nie obecny+. Praca zawiera wiele cennych, nieznanych do tej pory informacji dotyczących funkcjonowania +Solidarności+ śląsko-dąbrowskiej w latach 1980–1990, a przede wszystkim w ciekawy, często nieszablonowy sposób ukazuje niezwykłą osobowość i losy jednego z czołowych w regionie opozycjonistów” - opisują wspomnienia Lutego przedstawiciele IPN.
Sam Luty przypomina w książce, że większą część swojego życia spędził w Katowicach, do których przyjechał w 1977 r. „przypadkiem, niechętnie i na krótko”. „Czy rzeczywiście był to tylko przypadek, czy może coś więcej? Nie umiem odpowiedzieć na to pytanie. Wiem jednak, że nic bardziej pomyślnego nie mogło mi się przydarzyć. Pojawiłem się tu w doskonałym momencie, w czasie, gdy ważyły się losy Polski, dzięki czemu mogłem mieć w tych zmaganiach swój skromny udział” - wskazał.
Kalendarium „Solidarności” 1980–1989
„Drugą, może nawet ważniejszą sprawą jest to, że spotkałem tu ludzi niezwykle prawych i otwartych, wśród których znalazłem przyjaciół i zrozumienie, mimo że się tu nie urodziłem, nie miałem tutaj rodziny, ani się tu nie kształciłem. Niech wspomnienia te będą hołdem złożonym ludziom skromnym i często już zapomnianym. Jestem wdzięczny śląskiej ziemi i jej mieszkańcom, którzy okazali się dla mnie tak bardzo łaskawi. Starałem się im za tę gościnność i życzliwość odpłacić tak, jak umiałem” - dodał autor wspomnień.
Michał Luty urodził się w 1951 r., pochodzi z podradomskiej wsi Żdżary. Z wykształcenia jest chemikiem, absolwentem Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1980 r. zaangażowany był w organizowanie struktur śląsko-dąbrowskiej Solidarności. Wraz z żoną, Marią Turkowską-Luty, współtworzył niezależną Wszechnicę Górnośląską, w ramach której do wprowadzenia stanu wojennego zorganizowano ponad sto spotkań z wybitnymi ludźmi nauki i kultury oraz opozycjonistami.
W 1982 r. został internowany, od grudnia 1983 r. do marca był 1985 r. aresztowany i więziony. W drugiej połowie lat osiemdziesiątych był jednym z liderów podziemnej „S” w woj. katowickim, odpowiadał m.in. za poligrafię. Od 1989 r. realizował się jako społecznik i polityk, księgarz, samorządowiec, trzy razy był wiceprezydentem Katowic. Był też inicjatorem wielu przedsięwzięć społeczno-kulturalnych, kilkakrotnie został odznaczony za działalność opozycyjną.
„Okres podziemnej działalności autora obfitował w wiele, czasem wręcz sensacyjnych wydarzeń, jak chociażby historia przekazania przez SB, poprzez dwóch konfidentów, w ramach tzw. kombinacji operacyjnej, nowego powielacza elektrycznego na potrzeby podziemia. Sprzęt miał doprowadzić do rozbicia opozycyjnej grupy, a ostatecznie został przez komunistyczne służby utracony i służył podziemiu” - opisują przedstawiciele IPN.
Jak zaznacza IPN, wspomnienia Lutego to barwny, a przy tym solidnie udokumentowany opis życia solidarnościowego opozycjonisty. „Okres podziemnej działalności autora obfitował w wiele, czasem wręcz sensacyjnych wydarzeń, jak chociażby historia przekazania przez SB, poprzez dwóch konfidentów, w ramach tzw. kombinacji operacyjnej, nowego powielacza elektrycznego na potrzeby podziemia. Sprzęt miał doprowadzić do rozbicia opozycyjnej grupy, a ostatecznie został przez komunistyczne służby utracony i służył podziemiu” - opisują przedstawiciele Instytutu.
Zwracają uwagę, że autor sporo uwagi poświęcił też swemu pobytowi w areszcie w Katowicach, gdzie SB za pomocą agentów nieskutecznie próbowała realizować swoje gry operacyjne. Zasadnicza część wspomnień poprzedzona została wstępem, opisującym młodość Lutego oraz jego losy do momentu powstania Solidarności. W zakończeniu autor w skrótowy sposób przedstawił najważniejsze obszary swej działalności społecznej i zawodowej po 1990 r.
Publikacja ukazała się w ramach Centralnego Projektu Badawczego IPN: „Solidarność" i opór społeczny 1956–1989.(PAP)
autor: Krzysztof Konopka
kon/ apiech/
