Kraków, 23.01.2021. Prezes IPN Jarosław Szarek (L) oraz delegacje krakowskiego oddziału Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich i środowiska kibiców Cracovii składają kwiaty na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, 23. bm. w miejscu spoczynku Zygmunta Nowakowskiego (w grobie rodziny Kowalskich) w 130. rocznicę jego urodzin. Fot. Ł. Gągulski
W sobotę na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie prezes IPN Jarosław Szarek złożył kwiaty na grobie Zygmunta Nowakowskiego – pisarza, aktora, reżysera teatralnego, wieloletniego współpracownika Radia Wolna Europa.
W piątek minęła 130. rocznica urodzin Nowakowskiego. Na jego grobie złożono kwiaty od Kancelarii Prezydenta RP, uczyniły to także delegacje IPN, Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego, krakowskiego oddziału Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich oraz środowiska Klubu Sportowego Cracovii.
"Był postacią niezwykłą, człowiekiem wielu profesji i wielu talentów, informacje o jego działalności i fragmenty jego tekstów publicystycznych powinny być obecne w szkole, tymczasem praktycznie jest dziś – jak wiele innych postaci z emigracji – zapomniany" – powiedział PAP prezes Szarek.
Przypomniał, że wielką miłością Nowakowskiego był rodzinny Kraków, za którym tęsknił on niemal przez ćwierćwiecze życia na emigracji, marząc o powrocie. Szarek podkreślił, że sobotnia uroczystość to przywracanie pamięci o Nowakowskim i przyczynianie się do powrotu człowieka, któremu należy się miejsce w historii Polski, bo o jej wolność "walczył swoim piórem i głosem".
"Był człowiekiem bardzo aktywnym, niepokornym, bezkompromisowym, znakomitym felietonistą, przed wojną z racji ciętego pióra znała go cała Polska. Po wojnie m.in. w Radiu Wolna Europa upominał się o zdradzoną Polskę i o Polaków osadzonych w łagrach – jego głos był zdecydowany. Jesteśmy zobowiązani podtrzymywać pamięć o takich ludziach i IPN to robi" – podkreślił prezes Szarek.
Zygmunt Nowakowski urodził się 22 stycznia 1891 roku w Krakowie. Był synem urzędnika Błażeja Tempki i Heleny z Nowakowskich – to jej panieńskie nazwisko obrał jako pseudonim artystyczny. Studiował polonistykę na UJ i równolegle pobierał nauki w szkole dramatycznej.
W 1911 roku Ludwik Solski zatrudnił go w Teatrze im. J. Słowackiego w Krakowie. Nowakowski w 1914 wstąpił do Legionów Polskich, a po powrocie kontynuował karierę aktorską. Grał i reżyserował także w teatrach Warszawy i Łodzi. W latach 1926–1929 był dyrektorem Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, a od 1930 publikował niedzielne felietony w "Ilustrowanym Kuryerze Codziennym". Występował także w Polskim Radiu. Był wiceprezesem KS Cracovia.
Rodzinny Kraków Nowakowski opuścił 3 września 1939. Przedostał się do Lwowa, a potem przez Węgry do Francji. W latach 1940–1941 był członkiem Rady Narodowej RP przy prezydencie Władysławie Raczkiewiczu, Nie zgadzał się z polityką ustępstw rządu londyńskiego wobec ZSRR i wobec mocarstw zachodnich. Po wojnie przez lata współpracował z Radiem Wolna Europa, prezentując własne gawędy historyczne, które później wydano w zbiorze "Wieczory pod dębem". Jego utwory literackie to m.in. "Przylądek Dobrej Nadziei", "Rubikon", "Start Edmunda Sulimy" i "Błękitna kotwica", ale największą sławę przyniosło mu widowisko teatralne poświęcone Legionom "Gałązka rozmarynu", które było w Polsce wystawiane m.in. z okazji setnej rocznicy odzyskania niepodległości.
Zygmunt Nowakowski zmarł w Londynie 4 października 1963. Zgodnie z jego ostatnią wolą, w lutym 1968 urna z jego prochami została przewieziona do kraju i złożona na Cmentarzu Rakowickim. Pogrzeb był możliwy, pod warunkiem nie nadania mu rozgłosu.(PAP)
autor: Małgorzata Wosion-Czoba
wos/ je/
