Prezes IPN Jarosław Szarek (P), dyrektor Biura Edukacji Narodowej IPN Adam Hlebowicz (L) i autorka wystawy Paulina Żak (C) podczas konferencji prasowej nt. obchodów 40. rocznicy powstania NSZZ „Solidarność” w Centrum Edukacyjnym IPN w Warszawie. Fot. PAP/T. Gzell
IPN w Warszawie zaprezentował swoją główną inicjatywę na 40-lecie powstania Solidarności, którą będą wystawy plenerowe w całej Polsce opatrzone tytułem „Tu rodziła się Solidarność”. Inauguracja obchodów przez Instytut zaplanowana jest 1 lipca w Mielcu na Podkarpaciu.
"Solidarność zmieniła bieg historii - powstała jako Niezależny Samorządny Związek Zawodowy, ale szybko pełniła rolę daleko wyrastającą poza zadania klasycznego związku zawodowego. Stała się ogólnonarodowym ruchem przywracającym pamięć historyczną, a także ruchem walczącym o wolne słowo, walczącym tak naprawdę o wolność" - powiedział dziennikarzom prezes IPN Jarosław Szarek, który wraz ze współpracownikami przedstawił inicjatywę upamiętnienia 40-lecia Solidarności.
Przypomniał też, że wcześniej w czwartek uczcił uczestników protestów w Ursusie, Radomiu i Płocku z 25 czerwca 1976 r., składając kwiaty przy pomniku na pl. Czerwca 1976 w dzielnicy Ursus w Warszawie. Strajki i manifestacje robotnicze z 25 czerwca 1976 r. były ostatnimi masowymi protestami przed strajkami lipcowo-sierpniowymi z 1980 r., które ostatecznie przyczyniły się do powstania Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność". Pomoc represjonowanym niósł Komitet Obrony Robotników, który był - jak zwrócił uwagę IPN - pierwszą jawną organizacją opozycyjną w bloku państw komunistycznych.
Sierpniowa fala strajków w Polsce 1980 roku
Prezes IPN przypomniał też, że korzenie Solidarności sięgają 1944 roku, gdy Polska stała się stopniowo państwem całkowicie uzależnionym od Związku Sowieckiego. Dodał, że poprzednikami działaczy Solidarności byli m.in. żołnierze powojennego podziemia antykomunistycznego, z którymi - podobnie jak z protestującymi w latach 50. i 70. robotnikami - brutalnie i krwawo rozprawiała się komunistyczna władza.
Komunistom - jak przypominał - przeciwstawiał się także Kościół katolicki, w tym polski papież Jan Paweł II, który pielgrzymował do ojczyzny, m.in. po raz pierwszy w czerwcu 1979 r., przyczyniając się do wzmocnienia tożsamości narodowej Polaków i przynosząc też im nadzieję na zmianę.
Instytut Pamięci Narodowej zainauguruje obchody 40-lecia powstania Solidarności 1 lipca w Mielcu w północno-zachodniej części Podkarpacia. Zaprezentowana tam wystawa "Tu rodziła się Solidarność" będzie pokazana równocześnie w 17 miejscowościach, a docelowo w ok. 50 miejscach w całej Polsce.
Prezentacja tych ekspozycji w języku polskim i angielskim będzie tworzyć - jak to zatytułowano - "Biało-czerwony szlak: Tu rodziła się Solidarność". Ostatecznie trasy wszystkich wystaw regionalnych zbiegną się 28 sierpnia na wernisażu w Warszawie. "Ta ekspozycja na pl. Piłsudskiego będzie bardzo efektowna, kiedy zobaczymy połączone 96 paneli, łącznie 300 tablic z miejscami, gdzie rodziła się +Solidarność+" - zapowiedział dyrektor Biura Edukacji Narodowej Adam Hlebowicz, dodając też, że ekspozycję IPN będzie można oglądać w tym miejscu do 16 października.
"Ekspozycje mają na celu ukazanie ogólnopolskich masowych strajków z lipca, sierpnia i września 1980 r. Wystawa składa się z części ogólnopolskiej, części regionalnych oraz lokalnych ukazujących powstawanie +Solidarności+ w niemal każdym zakątku naszego kraju" - podał w komunikacie IPN, podkreślając, że na rzecz Solidarności działały miliony, najczęściej anonimowych osób, którym Instytut chce złożyć hołd.
Porozumienie Gdańskie
"Powstanie +Solidarności+ było jednym z najważniejszych wydarzeń końca XX w. na świecie" - ocenił Instytut, przypominając, że w sierpniu 1980 r. na skraju komunistycznego imperium sowieckiego powstał wielki, pokojowy ruch, do którego przystąpił niemal co trzeci Polak.
"+Solidarność+ to 10 milionów formalnych członków – był to największy związek zawodowy na świecie" - przypominają historycy IPN.
"Polska +Solidarność+ była w 1980 r. iskrą, która dała początek upadkowi sowieckiemu imperium oraz uzależnionych komunistycznych państw na czterech kontynentach. Przebudowie uległ świat ukształtowany przez +zimną wojnę+ po 1945 r. Efektem było wyzwolenie się wielu państw spod zależności i okupacji Związku Sowieckiego od Litwy, Łotwy i Estonii po Gruzję. Dzięki przełomowi zapoczątkowanemu przez +Solidarność+ stało się także możliwe zjednoczenie Niemiec. Polska +Solidarność+ to triumf pokojowej siły ducha nad materialistycznym komunistycznym imperium zła" - dodano.
Latem 1980 roku w Polsce doszło do strajków będących reakcją na podwyżki cen mięsa i wędlin, które wprowadziła rządząca wówczas ekipa Edwarda Gierka. Największy - zorganizowany przez Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża - rozpoczął się 14 sierpnia w Stoczni Gdańskiej. Strajkujący żądali m.in. przywrócenia do pracy Anny Walentynowicz, podwyżek płac, wybudowania pomnika ofiar Grudnia 1970 r. Z czasem do strajkujących w stoczni zaczęły dołączać delegacje strajkujących zakładów pracy z innych miast. 31 sierpnia 1980 z Bramy nr 2 Lech Wałęsa ogłosił zakończenie strajku i podpisanie porozumień gdańskich.
Porozumienia Sierpniowe doprowadziły do powstania NSZZ "Solidarność" - pierwszej w krajach komunistycznych, niezależnej od władz, legalnej organizacji związkowej - i stały się początkiem przemian z 1989 roku - obalenia komunizmu i końca systemu jałtańskiego. (PAP)
nno/ wj/
