Karol Nawrocki, prezes IPN podczas uroczystości z okazji 81. rocznicy zbrodni wołyńskiej, fot. PAP/R. Guz
Po stronie ukraińskiej jest systematyczna blokada ekshumacji ofiar ludobójstwa na Wołyniu, a szef tamtejszego IPN regularnie rozmiękcza, rozciąga tę kwestię - powiedział w Studiu PAP prezes IPN Karol Nawrocki. Dodał, że Instytut w lutym 2025 r. kolejny raz ponowi wniosek o ekshumację.
Szef ukraińskiego IPN Anton Drobowycz pod koniec października powiedział PAP, że Ukraina powinna uwzględnić polskie oczekiwania i wydać zgodę na prowadzenie prac poszukiwawczych. Jednak skrytykował brak reakcji Polski na prośby dotyczące odnowienia zdewastowanych ukraińskich grobów.
Dodał, że zwrócił się do polskich władz o informacje, gdzie chcą przeprowadzić prace.
Nawrocki: państwo polskie powinno w sposób zdecydowany podjąć temat ekshumacji ofiar rzezi wołyńskiej
Nawrocki we wtorek w Studiu PAP pytany o te słowa powiedział, że IPN od 2020 r. wysłał 9 wniosków z prośbą o rozpoczęcie ekshumacji, z których ostatni przekazano w lutym br. Wnioski dotyczyły w sumie 65 lokalizacji. Jak podkreślił, w większości przypadków strona ukraińska nie udzieliła żadnej odpowiedzi, bądź odpowiedź była negatywna. Według Nawrockiego, jest to "regularna blokada ekshumacji". Jak dodał, IPN nie brakuje konsekwencji w działaniu. Zadeklarował, że w lutym Instytut kolejny raz ponowi swój wniosek.
"Anton Drobowycz regularnie rozmiękcza, rozciąga kwestie ekshumacji. Wyłącznie zgoda władz Ukrainy, prezydenta Zełenskiego może spowodować, że rozpoczniemy ekshumacje na Wołyniu. Drobowycz odgrywa pewną rolę administracyjną, nie mając wpływu na to, czy ta zgoda będzie czy nie" - podkreślił.
Zdaniem Nawrockiego strona ukraińska nie chce zająć się tą kwestią i nie traktuje w tej sprawie Polski jako partnera - w przeciwieństwie do Niemiec. Podkreślił, że między Niemcami a Ukrainą realizowane jest porozumienie, na podstawie którego przeprowadzane są ekshumacje żołnierzy Wehrmachtu. "Ukraina traktuje Niemców jako partnera, a Polaków w tym kontekście nie jako partnera, a support do wielu działań: społecznych, finansowych, wojskowych, militarnych" - ocenił prezes Instytutu Pamięci Narodowej.
Jak zaznaczył, polskie wnioski o ekshumacje są wciąż aktualizowane i nie dotyczą one jedynie rzezi wołyńskiej, ale również żołnierzy Wojska Polskiego poległych w 1939 r. czy w czasie wojny z bolszewikami w 1920 r. Dodał, że w tych przypadkach nasze wnioski również są odrzucane.
Nawrocki zadeklarował, że strona polska ma zarówno środki finansowe, zasoby ludzkie i technologiczne do przeprowadzenie ekshumacji i nie oczekuje od strony ukraińskiej niczego ponad zgody na przeprowadzenie prac.
Prezes IPN: w Polsce wciąż jest wiele nieodkrytych miejsc niemieckich zbrodni
Polskę i Ukrainę od wielu lat różni pamięć o roli Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i Ukraińskiej Powstańczej Armii, która w latach 1943-45 dopuściła się ludobójczej czystki etnicznej na ok. 100 tysiącach polskich mężczyzn, kobiet i dzieci. O ile dla polskiej strony była to godna potępienia zbrodnia ludobójstwa (masowa i zorganizowana), o tyle dla Ukraińców był to efekt symetrycznego konfliktu zbrojnego, za który w równym stopniu odpowiedzialne były obie strony. Dodatkowo Ukraińcy chcą postrzegać OUN i UPA wyłącznie jako organizacje antysowieckie (ze względu na ich powojenny ruch oporu wobec ZSRS), a nie antypolskie.
W latach 2017-2024 IPN wystosował do organów ukraińskiej administracji 9 oficjalnych wniosków ogólnych, które obejmowały uzgodnienie możliwości prowadzenia prac poszukiwawczych i ekshumacyjnych łącznie w 65 lokalizacjach (miejsca powtarzały się w związku z koniecznością ponawiania wniosków). Część z nich została rozpatrzona pozytywnie i przeprowadzone zostały prace, w innych miejscach nie wyrażono zgody na prace, niektóre wnioski pozostały bez odpowiedzi.
Ze względu na demontaż pomnika UPA w Hruszowicach w kwietniu 2017 r. ówczesny szef UIPN Wołodymyr Wiatrowycz oświadczył, że "w związku z brakiem reakcji władz Polski na niszczenie znajdujących się na jej terytorium ukraińskich miejsc pamięci narodowej, wstrzymuje legalizację polskich upamiętnień na Ukrainie". IPN w Kijowie zainicjował wówczas wstrzymanie wydawania pozwoleń na prace poszukiwawcze miejsc pochówków i porządkowanie oraz tworzenie polskich miejsc pamięci na Ukrainie". Ukraina przeprowadziła samodzielnie prace w Łucku, w związku z ujawnieniem masowej mogiły z ludzkimi szczątkami w miejscu pochówku ofiar NKWD, gdzie znajdują się również szczątki Polaków. 18 kwietnia 2017 r. wnioskował o to polski IPN. (PAP)
Rozmawiał Adrian Kowarzyk
amk/ par/ jpn/
