Przedmioty należace do Stanisławy Mordes zostały wręczone rodzinie w stołecznej Izbie Pamięci przy Cmentarzu Powstańców Warszawy podczas uroczystości przekazania depozytów spadkobiercom ofiar niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych z czasów II wojny światowej. Fot. PAP/R. Guz
Zegarek i kolczyki oraz broszka i puderniczka, to pamiątki po dwóch kobietach, zatrzymanych przez Niemców podczas Powstania Warszawskiego i uwięzionych w obozach koncentracyjnych. Po 80 latach te przedmioty wróciły do ich rodzin.
We wtorek w Izbie Pamięci przy Cmentarzu Powstańców Warszawy bratanek Stanisławy Mordes, Jacek Mordes i wnuczka Anny Tomczyk, Grażyna Malenka odebrali pamiątki po swoich krewnych, ofiarach niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych. Na ręce pana Jacka przekazano kolczyki i zegarek, a na ręce pani Grażyny – broszkę i puderniczkę. Przedmioty te odebrane kobietom zatrzymanym w 1944 r. i wysłanym do obozów przez 80 lat spoczywały w depozycie. Dopiero teraz krewni tych dwu warszawianek zostali odnalezieni w ramach realizowanej przez niemieckie Arolsen Archives kampanii „Powstanie Warszawskie. Nieznane hiSTOrie”.
„Choć zegarek, to nie drogi szwajcar, a kolczyki pewnie też nie są kosztowne, to jednak dla mnie mają ogromną wartość, należały do Stasi” – powiedział dziennikarzom bratanek Stanisławy Mordes, Jacek Mordes, który od przedstawicielek Arolsen Archives otrzymał pamiątki po stryjence.
Rzeź Woli
Przyznał, że stryjenkę Stasię słabo pamięta. „Jak ostatni raz ją widziałem, miałem cztery lata” – wyjaśnił. Wspominał, że kiedy otrzymał telefon z Arolsen Archives z pytaniem, czy jest krewnym Stanisławy Mordes, bo są do odebrania po niej pamiątki, był bardzo zaskoczony. „Jak to możliwe, po tylu latach” – dziwił się.
Grażyna Malenka, otrzymała broszkę i puderniczkę po babci Annie Tomczyk. „Nie mogę nic powiedzieć, nie pozwala mi wzruszenie. W gardle ściska, łzy cisną się do oczu” – wyznała PAP.
Stanisława Mordes i Anna Tomczyk zostały zatrzymane w ostatnich dniach Powstania Warszawskiego przez Niemców. Obie wywieziono do kobiecego obozu koncentracyjnego Ravensbrück. Pod koniec wojny, dzięki staraniom hrabiego Folke Bernadotte, zostały uratowane z obozu i przewiezione do Szwecji. Następnie wróciły do Polski.
W zasobach Arolsen Archives – Międzynarodowego Centrum Badań Prześladowań Nazistowskich znajduje się około 2 tysiące depozytów, które zostały po II wojnie światowej zabezpieczone przez aliantów. Wśród nich jest około 100 przedmiotów zabranych osobom wywożonym z Warszawy w trakcie Powstania Warszawskiego.
W ramach kampanii „Powstanie Warszawskie. Nieznane HiSTOrie” realizowanej w związku z 80. rocznicą wybuchu powstania, poszukiwani są krewni ofiar, którym zwracane są im wszystkie zachowane przedmioty.
Wraz z depozytami rodziny otrzymują wszystkie dokumenty dotyczące ich bliskich, które znajdują się w archiwum Arolsen Archives. „W wielu przypadkach dokumenty mogą być wykorzystane do odtworzenia historii ich krewnych. Odnalezione przez nas rodziny często dowiadują się z dokumentów, co stało się z ich bliskimi” – powiedziała inicjatorka kampanii „Powstanie Warszawskie. Nieznane HiSTOrie” Anna Meier-OsiNski.
Wspólna akcja Arolsen Archives i Archiwum IPN – „#StolenMemory – Skradziona Pamięć”
„Wierzymy, że wspólnie uda się nam zwrócić sto pamiątek po mieszkańcach Warszawy i ich bliskich i opowiedzieć sto nieznanych historii” – podkreśliła koordynator projektu #StolenMemory Ewelina Karpińska-Morek z Arolsen Archives. Zachęciła do pomocy w poszukiwaniach rodzin. Więcej informacji kampanii „Powstanie Warszawskie. Nieznane HiSTOrie” na stronie: https://www.stolenmemory.org/pl/powstanie-warszawskie-nieznane-historie/ (PAP)
Autor: Wojciech Kamiński
wnk/ dki/ szuk/
