Jedna z książek nominowanych do Nagrody im. Marcina Króla. Fot. Materiały Fundacji Batorego
Książki Renaty Lis, Jacka Sokołowskiego, Magdy Szcześniak, Jana Tokarskiego oraz praca zbiorowa "Umówmy się na Polskę" zakwalifikowano do finału konkursu o 3. Nagrodę im. Marcina Króla. Laureata poznamy 23 maja.
"Kapituła Nagrody im. Marcina Króla wybrała 5 książek-finalistek 3. edycji Nagrody za najlepszą książkę z dziedziny historii idei i badań nad przyszłością, filozofii i myśli społecznej i politycznej, refleksji nad cywilizacją i kulturą, wprowadzającą nowe idee, koncepcje czy sposoby myślenia. Książkę-laureatkę, której autor otrzyma 50 tys. zł, poznamy 23 maja" - czytamy w informacji przesłanej w poniedziałek PAP przez Fundację im. Stefana Batorego.
Marcin Król: wielcy władcy zmieniają świat na lepsze
Jak przypomniano, "ustanowiona w 2022 r. przez Fundację Batorego Nagroda im. Marcina Króla ma wspierać rozwój debaty publicznej poprzez zachętę do pogłębionej refleksji nad zjawiskami i trendami współczesności oraz wyzwaniami przyszłości, tworzenia nowych idei i prób opisu rzeczywistości, poszukiwania odpowiedzi na kryzys demokracji i wartości demokratycznych oraz poszerzania przestrzeni intelektualnego dyskursu ponad podziałami".
Poinformowano, że książki-finalistki wybrała Kapituła Nagrody im. Marcina Króla w składzie: dr hab. Agata Bielik-Robson (University of Nottingham), prof. dr hab. Przemysław Czapliński (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu), prof. dr hab. Dariusz Gawin (Instytut Filozofii i Socjologii PAN w Warszawie), prof. dr hab. Iwona Jakubowska-Branicka (Instytut Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego), Zofia Król ("Dwutygodnik"), prof. Elżbieta Matynia (New School for Social Research w Nowym Jorku), Zbigniew Nosowski ("Więź"), prof. dr hab. Andrzej Rychard (przewodniczący Kapituły, Instytut Filozofii i Socjologii PAN w Warszawie, przewodniczący Rady Fundacji im. Stefana Batorego) oraz Henryk Woźniakowski (Fundacja Kultury Chrześcijańskiej Znak, Kraków).
Do finału konkursu o 3. Nagrodę im. Marcina Króla zakwalifikowano: pracę zbiorową pod red. Macieja Kisilowskiego i Anny Wojciuk pt. "Umówmy się na Polskę" (Znak, Kraków 2023), książkę Renaty Lis "Moja ukochana i ja" (Wydawnictwo Literackie, Kraków 2023), tom Jacka K. Sokołowskiego pt. "Transnaród. Polacy w poszukiwaniu politycznej formy" (Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków 2023), książkę Magdy Szcześniak "Poruszeni. Awans i emocje w socjalistycznej Polsce" (Krytyka Polityczna, Warszawa 2023) oraz pracę Jana Tokarskiego pt. "W cieniu katastrofy. +Encounter+, Kongres Wolności Kultury i pamięć XX wieku" (Znak, Kraków 2023).
"+Umówmy się na Polskę+ to owoc wieloletnich badań nad ideą nowej umowy społecznej, która opiera się na decentralizacji władzy. Autorzy i autorki, którzy reprezentują różne nurty ideowe, od lewicy i liberałów po prawicę konserwatywną, proponują umowę na nowy, bardzo konkretny model ustrojowy zakładający decentralizację, partycypację i pluralizm" - czytamy w przesłanej informacji.
Zwrócono uwagę, że "jednocześnie ta ustrojowa propozycja przedstawiona jest w ciekawej, nietechnicznej formie, co sprawia, że do czynienia mamy ni mniej, ni więcej niż z wizją Polski przyszłości". "Można się z tą wizją nie zgadzać (choć ma ona charakter otwarty i inkluzywny), ale trudno się do niej nie odnieść dyskutując o tym, jak przekształcić ustrój Polski, abyśmy mogli pomyślnie stawić czoła trwającemu już polikryzysowi" - napisano.
Jak wyjaśniono, "książka Renaty Lis to esej autobiograficzny, który wpisuje osobiste, jednostkowe doświadczenie osoby +nienormatywnej+ tożsamościowo w lokalny kontekst ostatniego półwiecza w sposób poruszający, a także bardzo złożony". "Jest to chwytająca za serce historia miłości, ale zarazem opowieść o hierarchiach, wykluczeniach i zdobywaniu uznania, przez dziecko z klasy ludowo-średniej, o wyrąbywaniu sobie pozycji wśród kulturowych elit, a przede wszystkim o dojrzewaniu do upublicznienia własnego sposobu życia. Kontekstem tej lektury jest natomiast III Rzeczpospolita, która po ponad trzech dekadach istnienia wciąż tak bardzo wiele grup wyklucza nie tylko kulturowo, ale i prawnie" - podkreślono.
"+Transnaród+ to napisana z rozmachem analiza polskiego systemu politycznego i jego ewolucji na przestrzeni kilku ostatnich dekad. Autora interesuje nie tyle historia stricte polityczna, konkretne decyzje aktorów sceny politycznej, ile cały szeroki społeczny kontekst tych działań, co pozwala spojrzeć na obecną sytuację nie w kategoriach wydarzeń ostatniej dekady, ale w kategoriach długiego trwania, nawarstwiających się procesów i sieci powiązań. Lektura stawia pytania o kształt polskiej wspólnoty politycznej, o to, kim Polacy chcą i mogą się stać, o to, jakie państwo potrafią stworzyć, by zwrotnie ono tworzyło ich" - czytamy w przesłanej informacji. Podkreślono, że "książka i jej tezy powinny stać się przedmiotem publicznej dyskusji, tym bardziej, że autor, nie stroniąc od własnych opinii, nie staje się zakładnikiem żadnego z głównych aktorów sceny politycznej".
Jak wyjaśniono, "+Poruszeni+ to metodologicznie, ale i literacko świetne studium doświadczenia mobilności społecznej okresu PRL". "Po II wojnie światowej miliony Polek i Polaków doświadczyły awansu społecznego, a procesy te nie zostały wcale +prześnione+ – przeciwnie były elektryzującym tematem debaty publicznej" - napisano.
Zwrócono uwagę, że "Magda Szcześniak swoją książką wpisuje się w nurt rozważań, który niektóre z kryzysów współczesności wiąże z postępującym od przełomu lat 80. i 90. zanikiem języka klasowego nie tylko w nauce, lecz także w życiu publicznym". "+Poruszeni+ przedstawiają historię awansu w socjalizmie i przemiany refleksji na jego temat z perspektywy historii emocji. To ważne w perspektywie potrzeby przywrócenia języka klasowego do interpretacji najnowszej historii Polski i debaty publicznej, co wydaje się koniecznym warunkiem próby zaprojektowania społeczeństwa dążącego do zminimalizowania nierówności klasowych" - czytamy w informacji.
"Jan Tokarski napisał genealogię intelektualną ważnego nurtu kultury europejskiej w drugiej połowie XX wieku. Tytułowa katastrofa to pierwsza wojna światowa, kryzys ekonomiczny, narodziny faszyzmu i nazizmu, wojna domowa w Hiszpanii, wreszcie druga wojna światowa. W tej katastrofie – która ma trzy podstawowe oblicza: wojny, ideologii i totalitaryzmu – źródła ma nasza pluralistyczna kultura polityczna, z jej przekonaniem o nienaruszalności pewnych przysługujących każdemu człowiekowi praw" - napisano, dodając, że "książka Jana Tokarskiego uświadamia, że w tym sensie ani wojna w Ukrainie i dokonywane przez Rosjan zbrodnie wojenne, ani groźba konfliktu nuklearnego, ani budowane w Moskwie czy Pekinie nowoczesne dyktatury nie są niczym nowym". "W obliczu tych zagrożeń jest to przypomnienie ważne, bo w miarę jak przygasa pamięć o mrocznych źródłach, z których zrodził się nasz względnie wolny świat, słabnie również nasza zdolność do jego obrony" - oceniła Kapituła Nagrody.
Więcej informacji o Nagrodzie im. Marcina Króla znaleźć można na stronie: https://www.batory.org.pl/forumidei/nagroda-im-marcina-krola/.
Marcin Król (ur. 18 maja 1944r. w Warszawie - zm. 25 listopada 2020 r. w Białej Podlaskiej) był filozofem polityki, historykiem idei oraz wieloletnim członkiem Rady Fundacji im. Stefana Batorego.(PAP)
autor: Grzegorz Janikowski
gj/ aszw/
