Fot. M. Szafrański
Obelisk upamiętniający ośmioro żołnierzy NSZ, którzy zginęli 30 sierpnia 1946 r. w obławie zorganizowanej przez UBP i KBW, został odsłonięty we wtorek przed szkołą podstawową w Łazach koło Bielska-Białej.
Inskrypcja na kamiennym pomniku wspomina żołnierzy NSZ pod dowództwem Józefa Rauera „Bajana”. Oprócz niego to: Józef Kołodziej „Szybki”, Eugenia Rauer „Szarotka”, Józef Strządała „Zbieg”, nieznani z imienia i nazwiska partyzanci o pseudonimach „Żbik” i „Kruk”, a także bezimienni żołnierze.
Dyrektor katowickiego oddziału IPN Andrzej Sznajder podkreślił, że „gdybyśmy zapomnieli o ich poświęceniu i walce, moglibyśmy zapomnieć, komu zawdzięczamy wolną Polskę”.
Sznajder zaznaczył, że na tablicy widnienie informacja, iż miejsce pochówku tych ośmiorga osób jest nieznane. „Ufam głęboko, że być może spotkamy się jeszcze raz, by napis skorygować. Po pierwsze, IPN nie ustaje w pracach mających na celu odnalezienie miejsc pochówku pomordowanych żołnierzy podziemia niepodległościowego. Po wtóre, zostało ustalone miejsce, w którym powstanie kwatera wojenna żołnierzy z oddziału +Bartka+. To będzie Kamesznica. To tam, w pobliżu cmentarza komunalnego, rozpoczną się niebawem prace (…). Żywię nadzieję, że niebawem spotkamy się na uroczystym pogrzebie wszystkich do tej pory odnalezionych w różnych miejscach pomordowanych żołnierzy z oddziału +Bartka+” – powiedział.
Obelisk w Łazach odsłoniła Bogusława Draga, członek rodziny Józefa i Eugenii Rauerów, a także szef oddziału katowickiego IPN Andrzej Sznajder i wójt Jasienicy Janusz Pierzyna. W uroczystości uczestniczył m.in. żołnierz Brygady Świętokrzyskiej NSZ mjr Stanisław Turski, podkomendny Henryka Flamego „Bartka” por. Stefan Siekliński, a także córka „Bartka” – Alicja Flame-Reinhardt.
Żołnierze, którzy zginęli w obławie, wchodzili w skład okręgu VII Narodowych Sił Zbrojnych, którym dowodził mjr Henryk Flame „Bartek”.
Związek Żołnierzy NSZ okręg Śląsk Cieszyński na swojej stronie w internecie opisuje wydarzenia sprzed 74 lat. Wieczorem, 30 sierpnia 1946 r. funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego i oddział Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego – łącznie ok. 70 osób - otoczyli w Łazach gospodarstwo Anny Sztwiorok. Kwaterowało tam kilkoro partyzantów NSZ pod dowództwem Józefa Rauera ps. Bajan.
W wyniku dwugodzinnej walki zginęli partyzanci i jeden funkcjonariusz UBP. Ranna została właścicielka gospodarstwa oraz jej córka, również Anna. Obie zostały zatrzymane. Rano, zwłoki partyzantów załadowano na wóz zaprzężony w krowy, którym kazano powozić synowi właścicielki gospodarstwa 11-letniemu Władysławowi Sztwiorokowi. Odjechał z funkcjonariuszami UBP i KBW. Nie wrócił już do domu, a próby uzyskania informacji o jego losach były nieudane. Prawdopodobnie podzielił los żołnierzy NSZ.
Henryk Flame „Bartek” zaangażował się w konspirację już w 1940 r. Jego organizacja współpracowała z AK. Na przełomie 1943 i 1944 r. oddział ukrył się w lesie. Jesienią 1944 r. Flame został zaprzysiężony w NSZ. W 1945 r. po wkroczeniu Armii Czerwonej ujawnił się wraz z oddziałem i wstąpił wraz z podkomendnymi do milicji. Realizował rozkazy NSZ i gromadził broń.
Zagrożony aresztowaniem wiosną 1945 r. schronił się w lesie. Jego liczący kilkuset żołnierzy i podobną liczbę współpracowników oddział stoczył wiele walk z UB i KBW. Najgłośniejszą akcją było demonstracyjne przejście 3 maja 1946 r. przez Wisłę w Beskidach.
Od lipca 1946 r. w oddziale działali agenci bezpieki, którzy we wrześniu zorganizowali fikcyjny przerzut części zgrupowania na Zachód. Według ustaleń IPN żołnierzy "Bartka" przewieziono na Opolszczyznę i zamordowano.
Flame zlecił nadzór nad operacją przerzutu swemu zastępcy, Janowi Przewoźnikowi "Rysiowi", który został zamordowany przez UBP 7 września 1946 r. "Bartek" przeszedł w tym czasie operację nogi. Wobec braku kontaktu z "Rysiem" uciekł śledzącym go ubekom i wrócił w góry. Po ogłoszeniu amnestii ujawnił się w marcu 1947 r. 1 grudnia 1947 r. został zastrzelony przez milicjanta w Zabrzegu.
W 2017 r. Henryk Flame został pośmiertnie awansowany do stopnia majora. (PAP)
autor: Marek Szafrański
szf/ dki/
