Wspólna fotografia pamiątkowa Bronisława Piłsudskiego (P) z Shimeiem Futabateiem w zakładzie fotograficznym Nakaguro w Hongō. Ze zbiorów Archiwum Narodowego w Krakowie.
Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku uruchomiło portal o starszym bracie Marszałka – Bronisławie. „Jest to postać tak barwna, że każdy, kto choć raz o nim usłyszał, będzie pod wrażeniem” – mówi PAP dr Jadwiga Rodowicz-Czechowska, kierownik muzealnego Działu Rozwoju.
W rozmowie z PAP dr Jadwiga Rodowicz-Czechowska - japonistka specjalizującą się w historii dramatu japońskiego i myśli teatrologicznej, była ambasador Rzeczypospolitej Polskiej w Japonii (2008-2012) i kierownik muzealnego Działu Rozwoju, która kierowała także pracami nad portalem bronislawpilsudski.pl - wyjaśniła, że pomysłodawcami powstania tego portalu byli poprzedni dyrektorzy muzeum – Robert Supeł i Krzysztof Jaraczewski. "Stwierdzili oni, że należy wyjść naprzeciw rosnącemu zainteresowaniu w Polsce postacią starszego brata Marszałka. W czasie, gdy rodziła się ta inicjatywa, właśnie odsłaniany był pierwszy postawiony przez Polaków pomnik Bronisława na Hokkaido, ufundowany przez polskie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz MSZ. Powstawał film dokumentalny o Bronisławie (dostępny na TVP VOD). Podjęta została decyzja o budowie tego portalu i główne zręby wiedzy gromadzone były w czasie, gdy otwieraliśmy nasz kompleks muzealny w Sulejówku" – wyjaśniła Rodowicz-Czechowska.
Bronisław Piłsudski
Przygotowanie portalu - jak zaznaczyła rozmówczyni PAP - było jednak żmudną pracą. "Trzeba było sięgać do materiałów rozproszonych w świecie, w publikacjach naukowych w różnych językach. Na przestrzeni kilku lat (2018-2019) pojawiło się kilka publikacji beletrystycznych czy popularyzatorskich, jak powieści Pawła Goźlińskiego +Akan+ czy w Japonii pierwsza naukowa biografia autorstwa Kazuhiko Sawady, która pojawiła się najpierw w języku japońskim w Japonii, a u nas, nakładem naszego muzeum, w języku polskim w 2022 r." - powiedziała. Jak zaznaczyła, "wszystko wskazywało na to, że trzeba sięgnąć po nowocześniejsze narzędzie komunikacji o tym niezwykłym człowieku".
Na portalu na odwiedzających czekają różne ciekawostki. Jak zaznaczyła dr Rodowicz-Czechowska, "same uwagi Bronisława, jego spostrzeżenia na temat przyrody Sachalinu, niesamowitych obyczajów badanych przez niego ludów – Ajnów, Niwchów i Oroków - na przykład opis Święta Niedźwiedzia czy polowania na orły z ziemianki wykopanej w ziemi – to rzeczy fascynujące".
„Mało kto wie, jak wiele Bronisław zdziałał dla polityki, znajdując się w obozie niejako przeciwstawnym obozowi brata, Ziuka, jak o nim zawsze mówił – a my to pokazujemy – więc i jego związek ze środowiskiem Romana Dmowskiego i Avenue Kleber, z Ignacym Paderewskim” – mówi dr Jadwiga Rodowicz-Czechowska.
Bronisław Piłsudski był także zaangażowany w politykę. "Z drugiej strony, mało kto wie, jak wiele Bronisław zdziałał dla polityki, znajdując się w obozie niejako przeciwstawnym obozowi brata, Ziuka, jak o nim zawsze mówił – a my to pokazujemy – więc i jego związek ze środowiskiem Romana Dmowskiego i Avenue Kleber, z Ignacym Paderewskim". Na portalu została także ukazana działalność Piłsudskiego jako muzealnika w Zakopanem. "Roztaczamy wizję jego niezwykłego pobytu w Japonii i przyjaźni z najbardziej postępowymi środowiskami" - dodała.
"Na naszym portalu można wreszcie odbyć podróż +kursorem po mapie+, przez niezwykłe połacie ziemi i mórz, które pokonał – dookoła świata! Można ujrzeć także wnętrze rodzinnego dworku (nieistniejącego już) w Zułowie na Litwie, gdzie przeżyli znaczną część dzieciństwa młodzi Piłsudscy. Można się zapoznać z całą niemal rodziną" - powiedziała dr Jadwiga Rodowicz-Czechowska. "W przyszłości chcemy ją uruchomić w językach obcych. Pracujemy nad grami i animacjami, linkujemy strony zaprzyjaźnionych inicjatyw i towarzystw, instytutów" - dodała.
Pytana o to, jak w jej ocenie wygląda dzisiejsza przeciętna wiedza o Bronisławie Piłsudskim, Jadwiga Rodowicz-Czechowska zaznaczyła, że "wiedza ta jest na szczęście coraz większa". "Między innymi dzięki wcześniej wspomnianym publikacjom beletrystycznym – nawet fantazjom, migawkom filmowym w mediach. Więcej mówi się o nim w programach nauczania w szkołach – tak jest w Polsce. Bo już np. w Japonii, o Bronisławie zawsze wiedziano więcej niż o Józefie! Jego postać figuruje nawet w podręcznikach gimnazjalnych" - wyjaśniła. Rozmówczyni PAP zaznaczyła ponadto, że "w Polsce przeciętna wiedza, to chyba takie zdanie: Bronisław był to starszy brat Marszałka, badał Ajnów i przebywał na zesłaniu na Syberii".
Bronisława czekała piętnastoletnia katorga, a miejscem zesłania okazał się Sachalin. Bronisław miał być tam majstrem, jednak po krótkim okresie pracy w stolarni został skierowany do innych zajęć. Prowadził obserwacje meteorologiczne, organizował bibliotekę, uczył dzieci miejscowych urzędników i zesłańców. W czasie tych zajęć poznał niewiele starszego od siebie rosyjskiego etnografa, a przy okazji byłego członka Narodnej Woli, Lwa Sternberga, który namówił go do obserwowania i notowania zwyczajów lokalnych plemion: Gilaków, a przede wszystkim Ajnów. Bronisław robił to tak skutecznie, że wkrótce zyskał przydomek ich króla.
"Jest to postać tak barwna, że każdy, kto choć raz o nim usłyszał, będzie pod wrażeniem. Bronisław w jednym życiu +przeżył+ niejako kilka żyć. Bo i uczeń-wilnianin, student w Petersburgu, więzień i zesłaniec, badacz przyrody, domorosły etnograf i językoznawca, ojciec ajnuskich dzieci, podróżnik, meteorolog, muzealnik, socjolog, wędrowiec po Tatrach. Zakochany w Litwie. Polityk-pacyfista. Chory na depresję – samobójca. Przyjaciel dzieci, edukator… W jego życiu nie było chyba ani jednej wolnej chwili, żył tak intensywnie i tak bardzo wśród ludzi! Warto właśnie taki model mieć przed oczami w naszych trudnych czasach" - zwróciła uwagę w rozmowie z PAP dr Rodowicz-Czechowska.
Portal bronislawpilsudski.pl został symbolicznie uruchomiony podczas Nocy Muzeów w Sulejówku przez ambasadora Japonii w Polsce Akio Miyajimę.
Bronisław Piłsudski urodził się 2 listopada 1866 r. w Zułowie. Jego wczesna młodość była właściwie taka sama jak jego o rok młodszego brata – Józefa. Dzieciństwo w wiejskich plenerach Wileńszczyzny upłynęło mu bez poważniejszych wstrząsów, podobnie jak nauka gimnazjalna w Wilnie, gdzie zamieszkał jako ośmiolatek w 1874 r. Bracia od dziecka słuchali opowieści o Powstaniu Styczniowym i innych niepodległościowych zrywach Polaków. Już jako nastolatkowie założyli nielegalne kółko naukowe, w którym z rówieśnikami dokształcali się w historii Polski, czytali klasyczną literaturę i mówili po polsku.
Przełomem w życiu Bronisława był wyjazd na studia prawnicze do Petersburga. Pod koniec lat osiemdziesiątych XIX w. miasto, a zwłaszcza środowiska studenckie, wciąż żyły terrorystyczną aktywnością organizacji Narodna Wola – która co prawda formalnie była rozbita, ale w tym momencie była już bardziej ideą, pod którą podpinały się kolejne grupy młodych ludzi. Jedną z nich była Frakcja Terrorystyczna Narodnej Woli, czyli grono studentów, które w szóstą rocznicę zabicia cara Aleksandra II postanowiło zabić cara Aleksandra III. Przygotowania były intensywne, do zamachu jednak nie doszło. Członków Frakcji Terrorystycznej aresztowano podczas prewencyjnej kontroli jednego z nich. Konsekwencje były jednak poważne. Kilku z nich stracono, reszcie zasądzono katorgę – wśród tych ostatnich znaleźli się Bronisław i Józef Piłsudscy.
Bronisława czekała piętnastoletnia katorga, a miejscem zesłania okazał się Sachalin. Bronisław miał być tam majstrem, jednak po krótkim okresie pracy w stolarni został skierowany do innych zajęć. Prowadził obserwacje meteorologiczne, organizował bibliotekę, uczył dzieci miejscowych urzędników i zesłańców. W czasie tych zajęć poznał niewiele starszego od siebie rosyjskiego etnografa, a przy okazji byłego członka Narodnej Woli, Lwa Sternberga, który namówił go do obserwowania i notowania zwyczajów lokalnych plemion: Gilaków, a przede wszystkim Ajnów. Bronisław robił to tak skutecznie, że wkrótce zyskał przydomek ich króla. Kiedy Piłsudski przybył na Sachalin, populacja Ajnów gwałtownie się kurczyła. Zasługą Piłsudskiego były nie tylko liczne publikacje etnograficzne, które wkrótce zaczęły się ukazywać w zagranicznych pismach, lecz i konkretna urzędowa walka o poprawę warunków życia Ajnów.
Katorgę Bronisława Piłsudskiego skróciła amnestia po śmieci cara. Początkowo zamieszkał we Władywostoku, gdzie dostał posadę kuratora Muzeum Towarzystwa do Badań Regionu Amurskiego, choć powracał jeszcze na Sachalin. W 1902 r. muzeum zleciło mu badania terenowe, których wyniki nadsyłał w formie listów-raportów. W następnym roku znów badał życie Ajnów, ale nie na Sachalinie, lecz Hokkaido. Znalazł się w Japonii, gdzie opublikował po japońsku pracę o Ajnach, wspólnie z pisarzem Shimeiem Futabateiem założył Towarzystwo Polsko-Japońskie, a także usiłował formalnie zorganizować dla Ajnów pomoc.
W 1906 r., płynąc przez Amerykę, Piłsudski dotarł z powrotem na tereny Polski, gdzie osiadł najpierw w Krakowie, później zaś w Zakopanem. Po wybuchu I wojny światowej wyjechał do Szwajcarii, włączając się w nurt działalności niepodległościowej. W 1917 r. znalazł się w Paryżu.
Bronisław Piłsudski zmarł 17 maja 1918 r. - zginął w nurtach Sekwany. Został pochowany na cmentarzu Montmorency pod Paryżem, ma również symboliczny grób na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem.(PAP)
Autorka: Anna Kruszyńska
akr/ skp/
