Prof. Tadeusz Wolsza. Fot. PAP/R. Guz
Dla historii Polski rok 1921, m.in. ze względu na uchwalenie Konstytucji marcowej, jest równie ważny jak rok 1918 - powiedział PAP historyk prof. Tadeusz Wolsza, zachęcając do obejrzenia wirtualnej wystawy, którą na 100-lecie uchwalenia tej ustawy zasadniczej przygotowała Kancelaria Sejmu.
Wystawa, której prof. Tadeusz Wolsza jest konsultantem merytorycznym, przedstawia okoliczności powstania i znaczenie Konstytucji marcowej z 17 marca 1921 r., określonej przez Kancelarię Sejmu pierwszą nowoczesną ustawą zasadniczą w dziejach Polski.
"Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 roku oczywiście nie kończyło spraw związanych z uformowaniem się silnego państwa, które na mapie Europy pojawiło się po 123 latach zaborów. Przed wszystkimi Polakami, a nie tylko - co istotne - przed ich elitami politycznymi, stanęło szereg bardzo ważnych zadań, które musieli zrealizować. To była kwestia granic II Rzeczypospolitej, ale także m.in. uchwalenie konstytucji ustalającej zasady wewnętrzne funkcjonowania państwa, hierarchię władzy, a także rozwiązania pozwalające Polsce działać na arenie międzynarodowej" - powiedział PAP prof. Wolsza.
103 lata temu uchwalono Konstytucję marcową
"Z tych powodów rok 1921 - w moim przekonaniu - jest równie ważny jak rok 1918" - podkreślił historyk, zwracając uwagę nie tylko na uchwalenie Konstytucji marcowej, ale także na traktat ryski z 18 marca 1921 r., który formalnie zakończył - zwycięską dla Polski wojnę z bolszewicką Rosją. Po 100 latach od 1921 r. - jak dodał profesor - Polacy powinni też pamiętać o ówczesnym III Powstaniu Śląskim.
"Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 roku oczywiście nie kończyło spraw związanych z uformowaniem się silnego państwa, które na mapie Europy pojawiło się po 123 latach zaborów. Przed wszystkimi Polakami, a nie tylko - co istotne - przed ich elitami politycznymi, stanęło szereg bardzo ważnych zadań, które musieli zrealizować. To była kwestia granic II Rzeczypospolitej, ale także m.in. uchwalenie konstytucji ustalającej zasady wewnętrzne funkcjonowania państwa, hierarchię władzy, a także rozwiązania pozwalające Polsce działać na arenie międzynarodowej" - powiedział PAP prof. Wolsza.
"Te trzy wydarzenia - Konstytucja marcowa, traktat ryski i III Powstanie Śląskie - stanowią ukoronowanie ówczesnej sytuacji Polski i przyszłości jej państwowości" - dodał badacz.
Przypomniał też, że traktat pokojowy z Rosją podpisano w Rydze zaledwie dzień po uchwaleniu konstytucji. Wieczorem 18 marca 1921 r. podczas spektaklu w Teatrze Wielkim w Warszawie, który stanowił kontynuację uroczystości związanych z uchwaleniem konstytucji - jak opowiadał prof. Wolsza - telegram z wiadomością o zawarciu pokoju dotarł do premiera Wincentego Witosa. "Ówcześni pamiętnikarze zwrócili uwagę, że orkiestra odegrała wtedy w teatrze Mazurka Dąbrowskiego, a następnie Marsyliankę ze względu na sojusz Polski z Francją" - mówił prof. Wolsza.
Historyk wymienił też najważniejsze osiągnięcia Konstytucji marcowej, która powstała na scenie politycznej - jak zaznaczył - równie burzliwej jak w dzisiejszych czasach. "To było 15 miesięcy ciężkiej pracy, to było kilkadziesiąt burzliwych debat i dyskusji, gdzie spierali się przedstawiciele różnych partii politycznych i w końcu osiągnęli kompromis" - mówił badacz, przypominając m.in. spór ówczesnej tzw. lewicy niepodległościowej z ugrupowaniami prawicowymi skupionymi w Narodowej Demokracji.
"Konstytucja marcowa z 1921 roku wpisała się na stałe do historii polskiej demokracji" - podsumował prof. Wolsza, wymieniając takie jej osiągnięcia jak np. wprowadzenie do ustroju państwa trójpodziału władzy, ustanowienie urzędu prezydenta i dwuizbowego parlamentu - Sejmu i Senatu, a także zasad wolności obywatelskich i wolności słowa.
Prof. W. Mędrzecki: nastroje w Polsce nigdy nie były tak dobre jak w 1921 r.
Przygotowaną przez Kancelarię Sejmu wystawę, którą otwiera archiwalna fotografia konstytucji z marca 1921 r., można obejrzeć na podstronie internetowej dostępnej przez główną stronę Sejmu.
Marszałek Sejmu Elżbieta Witek zachęcając do jej obejrzenia zwróciła uwagę, że w ostateczny kształt Konstytucji marcowej znaczący wkład wnieśli przedstawiciele wszystkich partii, stronnictw i obozów politycznych. "Począwszy od lewicy niepodległościowej, skończywszy na prawicy" - stwierdziła Witek, cytowana przez Kancelarię Sejmu. Przypomniała również, że źródło inspiracji dla regulacji prawnych w Konstytucji marcowej stanowiły dążenia niepodległościowe Polaków, z którymi - jak zaznaczyła - "zawsze ściśle związane było pragnienie wolności obywatelskich".
"Konstytucja marcowa z 1921 roku wpisała się na stałe do historii polskiej demokracji" - podsumował prof. Wolsza, wymieniając takie jej osiągnięcia jak np. wprowadzenie do ustroju państwa trójpodziału władzy, ustanowienie urzędu prezydenta i dwuizbowego parlamentu - Sejmu i Senatu, a także zasad wolności obywatelskich i wolności słowa.
"Ustawa podkreślała wolność jednostki, lecz także prawa socjalne, których celem była ochrona słabszych ekonomicznie grup społeczeństwa. Kładła nacisk na demokrację polityczną - naród uznawała za podmiot władzy zwierzchniej w państwie" - dodała.
Scenariusz wystawy, którą tworzy ponad 100 fotografii i innych materiałów wizualnych: afiszy, plakatów, ulotek, rękopisów, czasopism, druków okolicznościowych, map, medali i odznak, opracował Wydział Muzealiów Biblioteki Sejmowej. Prezentowane obiekty pochodzą m.in. ze zbiorów Biblioteki Sejmowej, a uzupełniają je eksponaty z kolekcji Narodowego Archiwum Cyfrowego, Archiwum Akt Nowych, Biblioteki Narodowej oraz Muzeum Niepodległości.
Kancelaria Sejmu podała, że zwiedzający wystawę dowiedzą się m.in., że prace konstytucją rozpoczęły się, gdy trwała jeszcze pierwsza wojna światowa, zapoznają się z głównymi koncepcjami ustawy zasadniczej, a także poznają polityków i ekspertów zaangażowanych w prace nad założeniami ustrojowymi niepodległej Polski. "Przyjrzą się także bliżej Sejmowi Ustawodawczemu, pierwszemu parlamentowi II Rzeczypospolitej i pracom ustawodawczym nad projektem konstytucji. Zobaczą, jak posłowie i mieszkańcy Warszawy zareagowali na wiadomość o przyjęciu ustawy zasadniczej i przeczytają, jakie były jej najważniejsze postanowienia" - zachęcają urzędnicy. (PAP)
nno/ pat/
