Obchody upamiętniające Ofiary Zbrodni Ponarskiej w Wilnie i na Wileńszczyźnie. Wujek zamordowanego Augustyna Piórki, Gabriel Kamiński, na upamiętnieniu ofiar represji w miejscu zlikwidowanego więzienia w Łukiszkach w Wilnie. Fot. PAP/Albert Zawada
Złożeniem kwiatów przy dawnym gmachu KGB/NKWD oraz przy bramie dawnego więzienia na Łukiszkach – jednego z najokrutniejszych miejsc przetrzymywania Polaków w rosyjskim i sowieckim systemie represji – upamiętniono w Wilnie ofiary represji, wśród nich diakona Augustyna Piórkę i o. Władysława Całkę.
Od 22 do 26 września Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych organizuje na terenie Republiki Litewskiej obchody upamiętniające ofiary zbrodni ponarskiej w Wilnie i na Wileńszczyźnie. Uczestniczą w nich m.in. weterani walki o niepodległość, sybiracy, działacze opozycji antykomunistycznej i osoby represjonowane.
Delegacja z Polski, na czele z szefem UdSKiOR Lechem Parellem, oraz przedstawiciele Stowarzyszenia Rodzina Ponarska złożyli w czwartek kwiaty przy dawnym gmachu KGB/NKWD w Wilnie oraz przy bramie zlikwidowanego więzienia na Łukiszkach. Duchowni różnych wyznań odmówili także modlitwę ekumeniczną.
Podczas uroczystości upamiętniono dwóch duchownych: diakona Augustyna Piórkę i redemptorystę ojca Władysława Całkę – więźniów Łukiszek.
Augustyn Piórko urodził się 25 maja 1913 r. w podwileńskiej wsi Turniszki (obecnie Wilno). W 1934 r. wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Warszawie. Wrzesień 1939 r. zastał go w Wilnie. Nie mogąc powrócić do Warszawy, kontynuował naukę na IV roku Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie.
Po zamknięciu Uniwersytetu Piórko przeniósł się do Wileńskiego Wyższego Seminarium Duchownego; z rąk metropolity wileńskiego abp. Romualda Jałbrzykowskiego 30 marca 1941 r. otrzymał święcenia diakonatu.
Głosił patriotyczne kazania w katedrze wileńskiej oraz w licznych kościołach Wilna i okolic, które zostały zauważone nie tylko przez wiernych, ale też przez okupantów. 3 marca 1942 r. teren wokół seminarium został otoczony przez litewską Saugumę i hitlerowskie Gestapo. Duchowny został aresztowany i osadzony w więzieniu na Łukiszkach.
Zmarł 13 kwietnia 1942 r., nie odzyskawszy przytomności po ostatnim przesłuchaniu, podczas którego był katowany. Pogrzeb diakona 14-15 kwietnia 1942 r. stał się wielką manifestacją mieszkańców Wilna. Piórko został pochowany przy kościele w Kalwarii Wileńskiej. W 2000 r. papież Jan Paweł II zaliczył diakona Augustyna Piórkę wraz z 26 męczennikami archidiecezji wileńskiej w poczet chrześcijan-męczenników XX wieku.
Drugim upamiętnionym więźniem Łukiszek był ojciec Władysław Całka. Urodził się 4 listopada 1897 r. w podbocheńskiej wsi Kolanów. Ukończył bocheńską szkołę i wstąpił do zgromadzenia redemptorystów.
Posługiwał na Wileńszczyźnie, gdzie zastała go II wojna światowa, podczas której był więziony przez Niemców w więzieniu na Łukiszkach. Wtedy spisał „Dziennik więzienny”, będący świadectwem tamtego czasu. W dzienniku o. Całki wymienieni są m.in. współwięźniowie, którzy zamordowani zostali w latach 1941-1944 w Ponarach pod Wilnem.
Po uwolnieniu z więzienia zakonnik powrócił do klasztoru i zaangażował się w działalność konspiracyjną wileńskiej organizacji AK. W 1945 r. został zmuszony, wraz z innymi redemptorystami, do opuszczenia Wilna. Pracował kolejno w Zamościu, Paczkowie, Warszawie, Głogowie i Bardzie Śląskim, gdzie zmarł 7 grudnia 1969 r. Na prośbę rodziny pochowany został w Bochni na cmentarzu św. Rozalii.
Założone w 1904 r. więzienie na Łukiszkach było jednym z najokrutniejszych miejsc odosobnienia obok Łubianki i Lefortowa w Moskwie czy Brygidek w zajętym przez Sowietów Lwowie.
Łukiszki były miejscem kaźni przedstawicieli wielu narodów – Białorusinów, Litwinów, Żydów, a także, jeśli nie przede wszystkim, tysięcy Polaków, uczestników powstań i żołnierzy AK. W więzieniu tym przetrzymywano więźniów politycznych za czasów carskich, hitlerowskich i sowieckich.
W czerwcu 1941 r., pod koniec tzw. pierwszej okupacji sowieckiej, NKWD wymordowało dużą grupę więźniów. W trakcie późniejszej okupacji niemieckiej do więzienia przywożono Żydów z wileńskiego getta oraz polskich więźniów politycznych, których rozstrzeliwano w Ponarach.
Kompleks więzienny składał się z sześciu budynków, gdzie oprócz cel znajdował się więzienny szpital, pomieszczenia administracyjne oraz cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy. Więzienie było budowane z myślą o przetrzymywaniu w nim około 700 osób, ale niekiedy ich liczba sięgała nawet 16 tys.
Więzienie na Łukiszkach zostało zamknięte w 2019 roku, po 115 latach od jego założenia.
Z Wilna Anna Kruszyńska (PAP)
akr/ miś/
