W piątek przypada setna rocznica powołania Policji Województwa Śląskiego - formacji porządkowej działającej w latach 1922-1939 w autonomicznym wówczas regionie. Historię śląskiej policji przybliża bogato ilustrowana archiwaliami wystawa, udostępniona w piątek w internecie przez IPN.
Główne uroczystości związane z rocznicą odbyły się ponad tydzień temu w Katowicach - częścią obchodów było m.in. otwarcie wystawy plenerowej na katowickim rynku. Teraz Instytut Pamięci Narodowej udostępnił materiały w wersji elektronicznej, z myślą o miłośnikach historii oraz nauczycielach, dla których plansze mogą być pomocą dydaktyczną.
"Wystawa powstała w ramach projektu wystaw elementarnych Instytutu Pamięci Narodowej i ma charakter edukacyjny. Przygotowana jest w formie pliku cyfrowego gotowego do pobrania oraz samodzielnego wydrukowania" - wyjaśniła w piątek Monika Kobylańska z katowickiego IPN.
100 lat temu służbę rozpoczęła Policja Województwa Śląskiego
Wystawę, autorstwa Aleksandry Korol-Chudy, przygotowało Oddziałowe Biuro Edukacji Narodowej IPN w Katowicach. Wykorzystane fotografie i dokumenty pochodzą ze zbiorów Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Rodzina Policyjna 1939 r., Archiwum Archidiecezjalnego w Katowicach, Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Muzeum Śląskiego, Muzeum Historii Katowic, Izby Regionalnej w Piekarach Śląskich, Francuskiej Biblioteki Narodowej, Biblioteki Śląskiej, Biblioteki Narodowej, Narodowego Archiwum Cyfrowego, strony internetowej Piekarski Werk oraz osób prywatnych.
Powstanie niezależnej śląskiej policji było następstwem podziału Górnego Śląska w 1922 r. pomiędzy Polskę a Niemcy. Spowodowało to konieczność określenia zasad działania służb bezpieczeństwa publicznego na obszarze włączonym do II Rzeczypospolitej. Na mocy ustawy sejmowej z 15 lipca 1920 r. teren ten posiadał szeroką autonomię.
W wyniku ścierania się różnych koncepcji ostatecznie ustalono, że woj. śląskie będzie miało własną formację porządkową, wzorowaną na Policji Państwowej. Policja Województwa Śląskiego została utworzona rozporządzeniem wojewody śląskiego z 17 czerwca 1922 r. Podlegała bezpośrednio wojewodzie oraz Sejmowi Śląskiemu i była utrzymywana ze środków Skarbu Śląskiego.
Na jej czele stał główny komendant. Większość kadry stanowili powstańcy śląscy oraz dawni funkcjonariusze służący w formacjach policyjnych okresu powstań śląskich i plebiscytu oraz walk o niepodległość, takich jak Milicja Górnośląska, Milicja Polska Księstwa Cieszyńskiego, Milicja Śląska, Policja Górnego Śląska oraz Żandarmeria Górnego Śląska.
W ocenie historyków, Policja Województwa Śląskiego była formacją nowoczesną, doskonale wyszkoloną i uzbrojoną. Przez 17 lat śląscy policjanci pełnili służbę, stojąc na straży porządku publicznego, strzegli granic i zwalczali dywersję. W 1939 r. wzięli udział w walkach granicznych, staczając ponad 40 potyczek. Następnie, zgodnie z rozkazem, ewakuowali się na wschód.
Po 17 września większość funkcjonariuszy znalazła się na terenach zajętych przez Sowietów. Zostali przez nich potraktowani wyjątkowo wrogo, doszło wówczas do pierwszych egzekucji. Pozostali, razem z kolegami z Policji Państwowej, skierowani zostali do obozów odosobnienia. Tam po przesłuchaniach uznano ich za grupę nienadającą się do reedukacji politycznej i decyzją Biura Politycznego Komitetu Centralnego Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii Bolszewików z 5 marca 1940 r. skazano na śmierć.
Korpus śląskiej policji liczył w tym czasie ponad 3 tys. ludzi. Większość z nich dostała się w ręce Sowietów. Szacuje się, że straty osobowe śląskiej policji poniesione w wyniku wojny wyniosły prawie 80 proc. Większość zginęła w wyniku zbrodni katyńskiej. Zostali rozstrzelani w Kalininie (obecnie Twer) i pogrzebani w Miednoje wiosną 1940 r. Spoczywa tam 6311 polskich policjantów, z których 1231 służyło w Policji Województwa Śląskiego.
Wielu policjantów, którzy wpadli w ręce niemieckie - zwłaszcza tych, którzy wcześniej brali udział w akcji powstańczo-plebiscytowej - trafiło do niemieckich obozów koncentracyjnych. Ci, którzy przeżyli, po wojnie nierzadko byli szykanowani przez władze komunistyczne.
Przygotowaną przez IPN wystawę można - w formie elektronicznej - znaleźć pod adresem https://edukacja.ipn.gov.pl/edu/wystawy/wystawy-elementarne/166667,Policja-Wojewodztwa-Slaskiego-w-II-RP.html?fbclid=IwAR2YRkGmgrb-3A12DHLZbhP_5ucEW6yUwh5Ij-Ch-pYnCFqv2a6dutT0doQ. (PAP)
mab/ dki/
