Zdjęcie pamiątkowe uczestników uroczystości upamiętniającej działaczy NSZZ "Solidarność" oraz więźniów politycznych okresu stanu wojennego, zorganizowanej przez Archiwum Akt Nowych. Warszawa, 26.08.2023. Fot. PAP/A. Zawada
W sobotę w siedzibie Archiwum Akt Nowych w Warszawie odbyła się uroczystość upamiętnienia działaczy NSZZ „Solidarność” oraz więźniów politycznych okresu stanu wojennego. Byli więźniowie zakładu karnego w Hrubieszowie przekazali swoje materiały archiwalne z lat 1981–1983 do zasobu AAN.
W wydarzeniu w AAN uczestniczyli przedstawiciele Stowarzyszenia Wolnego Słowa, Związku Więźniów Politycznych Okresu Stanu Wojennego z siedzibą w Katowicach, Fundacji Signa Temporum w Warszawie, Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Internowanych i Represjonowanych w Kielcach oraz Stowarzyszenia Kobiet Internowanych, Więzionych i Represjonowanych w Warszawie. Wśród zaproszonych byli m.in. działacze "Solidarności" i więźniowie polityczni PRL: uczestnik i przewodniczący strajku w Kopalni Wujek Stanisław Płatek, Jacek Juzwa, Krzysztof Bińkowski, Janusz Olewiński, Roman Bielański, Edward Kędziorski, Jerzy Kaniewski i Alina Cybula-Borowińska.
"Nie ma lepszego hołdu dla bohaterów +Solidarności+ oraz ofiar stanu wojennego, niż stałe przypominanie mrocznej prawdy o PRL oraz ukazywanie odwagi tych, którzy nie godzili się na życie pod sowieckim butem. Służą temu celowi takie uroczystości, jak ta dzisiejsza w AAN. Z zasobów archiwum mogą korzystać historycy, badacze, dziennikarze. Dziś te zbiory wzbogacają się o kolejne pamiątki, będące świadectwem walki polskich patriotów z komunistycznym zniewoleniem" - napisał w liście do uczestników wydarzenia premier Mateusz Morawiecki. "Odkrywając cenne świadectwa, możemy poznawać prawdę o tych, dzięki którym dokonał się przełom, a nasza ojczyzna odzyskała niepodległość. Dziękujemy za ich poświęcenie i miłość do Polski. Oddając im hołd, z nadzieją spoglądamy w przyszłość" - dodał szef rządu.
W AAN zaprezentowano archiwalia będące zapisem historii opozycji antykomunistycznej i rządu PRL
Reprezentująca Prezydenta RP Zofia Romaszewska zaapelowała, aby związkowcy i działacze opozycji antykomunistycznej przekazywali do AAN swoje pamiątki z okresu PRL. "Zbierzmy to, co mamy u siebie. Najważniejsze są pisma ulotne, nasze notatki, listy. Koniecznie to zróbmy, to jest bardzo ważne dla przyszłych pokoleń" - podkreśliła. W 2014 r. do zasobu AAN trafiło archiwum Zbigniewa i Zofii Romaszewskich.
Podczas wydarzenia dwaj byli więźniowie zakładu karnego w Hrubieszowie - Edward Kędziorski i Andrzej Krasuski przekazali swoje materiały archiwalne do zasobu AAN. "Są to nasze osobiste notatki, pocztówki, solidarnościowe znaczki z czasu, gdy byliśmy w Hrubieszowie. To było ciężkie więzienie. Mimo to czuliśmy wtedy, że komuniści nas uwięzili, ale nie udało im się nas złamać i ujarzmić. Siedzieliśmy w celach, ale wewnętrznie czuliśmy się wolni" - powiedział PAP Edward Kędziorski. "Otrzymałem wyrok trzech lat, zwolniono mnie w sierpniu 1983 r. Koledzy, którzy mieli wyroki dłuższe niż cztery lata, wyszli na wolność dopiero po drugiej amnestii w 1984 r." - wskazał darczyńca AAN.
Stanisław Płatek urodził się 5 lutego 1951 r. w Katowicach. Ukończył Technikum Górnicze dla Pracujących w Katowicach. Od 1973 r. był górnikiem w KWK Wujek w Katowicach. W dniach 13-16 grudnia 1981 r. uczestniczył w strajku w KWK Wujek; został ranny podczas pacyfikacji kopalni przez oddziały ZOMO. 19 lutego 1982 r. wyrokiem Sądu Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu skazany został na cztery lata więzienia, osadzony w Zabrzu, następnie we Wrocławiu. Zwolniono go w lutym 1983 r. Od 2000 r. jest przewodniczącym Zarządu Krajowego Związku Więźniów Politycznych Okresu Stanu Wojennego. W 2007 r. został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Krzysztof Bińkowski urodził się 5 lipca 1958 r. Od 1980 r. był członkiem NSZZ "Solidarność" w Radomiu. W lipcu 1981 r. współtworzył radomskie struktury Komitetu Obrony Więzionych za Przekonania oraz Konfederacji Polski Niepodległej. Był kolporterem pism KPN. 14 grudnia 1981 r., podjął próby zorganizowania strajku protestacyjnego w RZPS "Radoskór", został internowany, a następnie aresztowany i skazany. Od grudnia 1982 r. zajmował się drukiem i kolportażem wydawnictw podziemnych.
Reprezentująca Prezydenta RP Zofia Romaszewska zaapelowała, aby związkowcy i działacze opozycji antykomunistycznej przekazywali do AAN swoje pamiątki z okresu PRL. "Zbierzmy to, co mamy u siebie. Najważniejsze są pisma ulotne, nasze notatki, listy. Koniecznie to zróbmy, to jest bardzo ważne dla przyszłych pokoleń" - podkreśliła. W 2014 r. do zasobu AAN trafiło archiwum Zbigniewa i Zofii Romaszewskich.
Roman Bielański urodził się 17 lipca 1947 r. Od 1980 r. działał w strukturach NSZZ "Solidarność" w Zakładach Mechanicznych "Ursus" w Warszawie. Od kwietnia do listopada 1982 r. w ramach Międzyzakładowego Robotniczego Komitetu Solidarności zajmował się wydawaniem i kolportażem podziemnych publikacji oraz organizacją akcji protestacyjnych i strajkowych na terenie Warszawy. 4 listopada 1982 r. został aresztowany przez SB i osadzony w Areszcie Śledczym Warszawa-Mokotów, a następnie w Zakładzie Karnym w Hrubieszowie, gdzie przebywał do 18 sierpnia 1983 r.
Jacek Juzwa urodził się 8 czerwca 1956 r. W latach 1977-80 był 1977-1980 kolporterem niezależnych pism "Robotnik", "Biuletyn Informacyjny" KSS KOR i publikacji wydawnictw NOWA. Do 1989 r. był organizatorem sieci hurtowego kolportażu wydawnictw podziemnych. Należał do kierownictwa Grup Oporu Solidarni. Obecnie jest prezesem Stowarzyszenia Wolnego Słowa.
Jerzy Kaniewski urodził się 4 lipca 1948 r. Był absolwentem Politechniki Warszawskie. W latach pracował 1977-1982 w Zakładach Mechanicznych Ursus. W dniach 14-15 grudnia 1981 r. uczestniczył w strajku. Aresztowany przez SB 15 grudnia. W trybie doraźnym został skazany wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Warszawie na karę trzech i pół roku więzienia. Zwolniony 14 września 1983 r. Był zatrzymywany, przesłuchiwany, poddawany rewizjom i zwalnany z pracy.
Archiwum Grup Oporu "Solidarni" trafiło do Archiwum Akt Nowych
Edward Kędziorski urodził się 28 listopada 1960 r. Od stycznia 1981 r. był działaczem NSZZ „Solidarność” przy Zakładach Sprzętu Motoryzacyjnego "POLMO" w Praszce. Po wprowadzeniu stanu wojennego został aresztowany i skazany na karę trzech lat więzienia, którą odbył w Zakładzie Karnym w Łęczycy i Hrubieszowie. Na znak protestu przeciwko wprowadzeniu stanu wojennego każdego 13 dnia miesiąca odmawiał przyjmowania posiłków. Zwolniono go 3 sierpnia 1983 r. na mocy amnestii.
Janusz Olewiński urodził się 13 września 1953 r. W latach 1980-1981 był działaczem NSZZ "Solidarność" na terenie Siedlec. 16 grudnia 1981 r. został aresztowany przez SB. Internowano go, a w 1982 r. osadzono w zakładach karnych w Białej Podlaskiej, Włodawie, Lublinie i Kwidzynie. W sierpniu 1982 r. uczestniczył w buncie internowanych w Kwidzynie. W trakcie jego tłumienia przez pododdziały ZOMO i służbę więzienną został dotkliwie pobity. Podjął głodówkę protestacyjną. Po zwolnieniu z internowania powrócił do Siedlec, gdzie rozpoczął działalność w podziemnych strukturach NSZZ "Solidarność".
Alina Cybula-Borowińska urodziła się 2 lutego 1949 r. Od 1976 r. była kolporterką wydawnictw KOR/KSS KOR i ROPCiO. W grudniu 1981 r. uczestniczyła w strajku w ZWUT. 8 maja 1982 r. została internowana, była przetrzymywana w Ośrodku Odosobnienia w Warszawie-Grochowie i Gołdapi. Zwolniona, a następnie ponownie internowana i przetrzymywana w Ośrodku w Darłówku. Obecnie prezes Stowarzyszenia Kobiet Internowanych i Represjonowanych.
Po ogłoszeniu stanu wojennego zakład karny w Hrubieszowie, a dokładnie jego oddział IV stał się miejscem osadzenia ok. 150 więźniów politycznych. (PAP)
autor: Maciej Replewicz
mr/ mk/
