Tablica upamiętniająca pracownię prof. Franciszka Duszeńki przy ul. Chlebnickiej 11/12 w Gdańsku. Fot. PAP/Andrzej Jackowski
Na budynku przy ul. Chlebnickiej 11/12 w Gdańsku w środę odsłonięto tablicę pamiątkową upamiętniającą rzeźbiarza prof. Franciszka Duszeńkę. Był współautorem pomników Ofiar Obozu Zagłady w Treblince oraz Obrońców Wybrzeża na Westerplatte.
– Jestem wzruszony, że możemy uczestniczyć w upamiętnieniu profesora Franciszka Duszeńki w tym miejscu, w którym tworzył przez wiele lat, postaci tak znaczącej dla Gdańska, a jednocześnie niezbyt dobrze znanej mieszkańcom tego miasta – powiedział w trakcie uroczystości prof. Robert Kaja z Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, który był uczniem Duszeńki.
Dodał, że ma nadzieję, iż to się zmieni dzięki wielu wydarzeniom artystycznym i działaniom takim jak umieszczenie pamiątkowej tablicy.
Przypomniał, że w tym roku przypada 100-lecie urodzin artysty, a decyzją Sejmu RP rok 2025 ustanowiono Rokiem Franciszka Duszeńki.
Franciszek Duszeńko patronem roku 2025
W trakcie przemówienia prof. Kaja przypomniał postać rzeźbiarza, jego aresztowanie i uwięzienie w niemieckich nazistowskich obozach koncentracyjnych, a także najsłynniejsze prace: pomnik Ofiar Obozu Zagłady w Treblince z 1964 roku, wykonany razem z Adamem Hauptem, oraz pomnik Obrońców Wybrzeża na Westerplatte w Gdańsku z 1966 roku, wykonany razem z Adamem Hauptem i Henrykiem Kitowskim.
Z wnioskiem o upamiętnienie profesora zwrócili się do miasta przedstawiciele Wspólnoty Mieszkaniowej przy ul. Chlebnickiej 11/12.
Biuro prasowe gdańskiego magistratu podało, że w tym roku jego imię nadano parkowi w Gdańsku. Twórczość artysty została także upamiętniona wydarzeniami artystycznymi, m.in. prawykonaniem dedykowanej mu kompozycji „Viderunt” na carillonie Ratusza Głównego Miasta oraz wystawą zbiorową „Formowanie Pamięci – Przestrzeń Rozdarcia | Franciszek Duszeńko – uczennice i uczniowie”, organizowaną przez Gdańską Galerię Miejską we współpracy z Akademią Sztuk Pięknych w Gdańsku.
Franciszek Duszeńko (1925–2008) był rzeźbiarzem, pedagogiem oraz przedstawicielem polskiej szkoły sztuki monumentalnej.
W latach 1941–1944 studiował w Państwowym Instytucie Sztuk Plastycznych we Lwowie w pracowni prof. Mariana Wnuka. Podczas II wojny światowej był żołnierzem Armii Krajowej, działając pod pseudonimem „Gustaw”. W 1944 roku został aresztowany i uwięziony w niemieckich nazistowskich obozach koncentracyjnych: Gross-Rosen, Oranienburg i Sachsenhausen.
Po wojnie wrócił do Polski i kontynuował naukę w Państwowej Szkole Przemysłu Artystycznego w Łodzi, a następnie od 1946 roku w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Pięknych w Gdańsku (z siedzibą w Sopocie), gdzie ponownie studiował pod kierunkiem prof. Mariana Wnuka. W listopadzie 1949 roku uzyskał na Wydziale Rzeźby absolutorium w specjalności rzeźba architektoniczna, a w maju 1952 roku otrzymał dyplom artysty rzeźbiarza na podstawie uchwały Senatu, który zwolnił go z obowiązku wykonania pracy dyplomowej.
Od 1950 roku był zawodowo związany z macierzystą uczelnią, gdzie stopniowo awansował na kolejne szczeble kariery akademickiej – od asystenta w Studium Rzeźby dla Wydziału Architektury aż do profesora zwyczajnego. W latach 1960–1964 pełnił funkcję dziekana Wydziału Rzeźby, a w latach 1981–1987 sprawował urząd rektora uczelni, wybrany w demokratycznych wyborach. Po zakończeniu dwóch kadencji kierował Katedrą Rzeźby i Rysunku oraz Pracownią Dyplomującą. Mimo przejścia na emeryturę w 1995 roku kontynuował pracę akademicką do 2001 roku.
Do historii przeszły dwie nadzwyczajne realizacje pomnikowe prof. Duszeńki: pomnik Ofiar Obozu Zagłady w Treblince z 1964 roku, wykonany razem z Adamem Hauptem, oraz pomnik Obrońców Wybrzeża na Westerplatte w Gdańsku z 1966 roku, wykonany razem z Adamem Hauptem i Henrykiem Kitowskim.
Duszeńko zmarł 11 kwietnia 2008 roku. Pracownia, w której tworzył przy ul. Chlebnickiej w Gdańsku, już nie istnieje. Spuścizna po artyście została przekazana gdańskiej ASP w 2013 r. przez jego żonę, malarkę Urszulę Ruhnke-Duszeńko.
Franciszek Duszeńko - przedstawiciel polskiej szkoły sztuki monumentalnej. Stworzył pomniki na Westerplatte i w Treblince
Uczelnia zdigitalizowała i umieściła w Internecie 1500 rysunków prezentujących projekty pomników i inne dokonania rzeźbiarskie artysty. Oprócz rysunków uczelnia, w ramach projektu pn. „Digitalizacja i ewidencja spuścizny po artyście rzeźbiarzu Franciszku Duszeńce przechowywanej w Bibliotece ASP w Gdańsku”, zeskanowała i zapisała w formie cyfrowej także 520 fotografii dokumentujących dorobek rzeźbiarski artysty.(PAP)
pm/ dki/
