W Pradze pod pomnikiem Ryszarda Siwca, który podpalił się w 1968 roku w Warszawie w proteście przeciwko inwazji na Czechosłowację, złożono w piątek kwiaty. Na pobliskim placu otwarto wystawę obrazującą bohaterów innych protestów w Polsce przeciwko okupacji Czechosłowacji przez wojska Układu Warszawskiego.
Rocznicowe spotkanie, które zorganizował Instytut Badania Reżimów Totalitarnych (USTR) wraz z Instytutem Polskim w Pradze, rozpoczęło się od złożenia wieńców pod pomnikiem Ryszarda Siwca, znajdującym się przy ulicy noszącej jego imię. Protestując przeciwko inwazji, księgowy z Przemyśla i były żołnierz AK podpalił się podczas uroczystości dożynkowych na Stadionie Dziesięciolecia 8 września 1968 roku; zmarł cztery dni później.
Dyrektor USTR Ladislav Kundra powiedział, że Ryszard Siwiec rozpalił „żywe pochodnie” w całym dawnym bloku wschodnim. „Jego samopoświęcenie za prawdę i wolność było, jest i pozostanie ponadczasowe” – zapewnił. Szef USTR podkreślił, że po prawie 34 latach od upadku komunizmu często słychać hasła o konieczności oddzielenia przeszłości grubą kreską i spoglądania jedynie w przyszłość. „Nie wierzę w nie. Grube kreski za przeszłością nie są skuteczne” – stwierdził Kundra.
55 lat temu Ryszard Siwiec dokonał samospalenia, protestując przeciw agresji na Czechosłowację
Uroczystości przeniosły się później na pobliski skwer, gdzie pokazana została wystawa plenerowa „Nie tylko Siwiec”. Wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej Karol Polejowski powiedział, że w 1968 roku Polacy utożsamiali się z Praską Wiosną. Przypomniał hasło „Cała Polska czeka na swojego Dubczeka”, co było sympatycznym nawiązaniem do prób zmian systemu komunistycznego w sąsiednim kraju.
„Protesty czy manifestowanie niezgody na inwazję na Czechosłowację przybierały w Polsce różne formy. Były ulotki, czy też chociażby pokazane na wystawie na jednej z plansz składanie biało-czerwonych goździków pod ambasadą Czechosłowacji w Warszawie. To wszystko były elementy z jednej strony protestu przeciwko inwazji i rządom komunistycznym, a z drugiej strony solidarności z Czechami i Słowakami” – powiedział Polejowski. Zwrócił uwagę, że informacje o protestach, także o samospaleniu się Siwca, były cenzurowane i dowiadywano się o nich dopiero za pośrednictwem Radia Wolna Europa.
Na wystawie prezentowane są ulotki i reprodukcje ręcznie robionych plakatów, które były wywieszane m.in. na wyższych uczelniach. Autor wystawy Grzegorz Majchrzak powiedział, że część z protestujących przeciwko inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację i udziałowi w interwencji Ludowego Wojska Polskiego stała się później działaczami polskiej opozycji demokratycznej.
„Protesty czy manifestowanie niezgody na inwazję na Czechosłowację przybierały w Polsce różne formy. Były ulotki, czy też chociażby pokazane na wystawie na jednej z plansz składanie biało-czerwonych goździków pod ambasadą Czechosłowacji w Warszawie. To wszystko były elementy z jednej strony protestu przeciwko inwazji i rządom komunistycznym, a z drugiej strony solidarności z Czechami i Słowakami” – powiedział Polejowski. Zwrócił uwagę, że informacje o protestach, także o samospaleniu się Siwca, były cenzurowane i dowiadywano się o nich dopiero za pośrednictwem Radia Wolna Europa.
„Najbardziej tragicznym protestem był protest Ryszarda Siwca, ale to zaczynało się od wypowiedzi, w których Polacy się solidaryzowali z Czechami, Słowakami. Dzisiaj to jest nic nadzwyczajnego. Wówczas to groziło wyrzuceniem z pracy, wyrzuceniem z uczelni i innymi represjami” – powiedział autor wystawy, która będzie prezentowana w stolicy Słowacji Bratysławie, a także na dziedzińcu Zamku Królewskiego w Warszawie.
Z Pragi Piotr Górecki (PAP)
ptg/ ap/
