Rosyjska "Nowaja Gazieta" opublikowała artykuł brytyjskiego historyka Rogera Moorhouse’a o II wojnie światowej, w tym - o 17 września 1939 roku, usuwając jednak fragment tekstu w związku z istniejącym w Rosji zakazem prawnym zrównywania działań ZSRR i III Rzeszy.
Renomowana gazeta opublikowała na stronie internetowej rosyjski przekład artykułu Moorhouse'a "Nigdy uczciwie nie rozliczono tej wojny". Autor pisze w nim o "podejmowanych przez putinowski reżim próbach kontrolowania historii, aby przedstawić wojnę w korzystnym dla siebie świetle i zamazać sowieckie zbrodnie". Z rosyjskiego przekładu usunięto kolejne zdanie, zaznaczając ingerencję nawiasem. Przypis pod artykułem wyjaśnia, że "luka w tekście przekładu Moorhouse'a związana jest z wymogiem obecnego prawa rosyjskiego intepretującego porównywanie z reżimem Hitlera jako +rehabilitowanie nazizmu+".
Usunięte zdanie brzmiało: "To tak, jakby w Niemczech cały czas rządzili wielbiciele Hitlera starający się zrehabilitować byłego wodza jako wielkiego męża stanu i mówcę". Moorhouse dodawał następnie: "Porównanie jest groteskowe, ale musimy zrozumieć, że ani Związek Radziecki, ani jego następczyni, putinowska Rosja, nie zdobyli się nigdy na uczciwe rozliczenie wojennej historii ZSRR".
"Nigdy dotąd nie mieliśmy ingerencji we wcześniejsze teksty, choć publikowanie polskiego stanowiska w Rosji jest trudne. Redaktorzy +Nowej Gaziety+ tłumacząc i publikując Moorhouse'a in extenso, dokładnie, sami narażają się na dużą odpowiedzialność - odpowiedzialność karną, nawet wraz z karą więzienia" - powiedział PAP Michał Kłosowski, szef działu projektów międzynarodowych Instytutu Nowych Mediów i zastępca redaktora naczelnego projektu Wszystko Co Najważniejsze.
"Jedynym rozwiązaniem było swoiste ocenzurowanie tego fragmentu z zaznaczeniem samego faktu cenzury. Bardzo nam zależało, by pokazać, że coś takiego istnieje. Wierzymy jednak w mądrość czytelników, naszych i czytelników rosyjskich, wierzymy że to dostrzegą, dlatego zaznaczyliśmy ten fragment. Całość jest dostępna w internecie na portalu Wszystkoconajważniejsze.pl" - powiedział PAP Kłosowski.
Przypomniał też, że w ramach tego projektu ukazywały się w Rosji poprzednie teksty, m.in. prof. Andrzeja Nowaka o Bitwie Warszawskiej i prof. Wojciecha Roszkowskiego o "Solidarności". "Tamte teksty zostały bardzo dobrze przyjęte. W tej odsłonie +Opowiadamy Polskę światu+ udało się nam opublikować wczoraj, 17 września tekst szefa IPN Karola Nawrockiego w Echu Moskwy i tekst Rogera Moorhouse'a w +Nowej Gaziecie+" - powiedział rozmówca PAP.
"Rosyjska przestrzeń narracyjna jest bardzo silnie chroniona" i każda z tych publikacji "to dla nas ogromna radość" - podkreślił Kłosowski.
Większość opublikowanego przez "Nową Gazietę" artykułu Moorhouse'a jest poświęcona polskiemu spojrzeniu na II wojnę światową. "Losy Polski podczas samej wojny potoczyły się niezwykle tragicznie; dość wymienić kampanię wrześniową, Holokaust, Powstanie Warszawskie. Nic zatem dziwnego, że w porównaniu z innymi krajami najnowsza historia jest nadzwyczaj żywo obecna w codziennych rozmowach Polaków" - zauważa autor. Tłumaczy też, że "w Polsce uczciwa dyskusja na temat najnowszej historii, w szczególności historii XX w., mogła zacząć się na poważnie dopiero w roku 1989, kiedy nie dławił jej już intelektualny knebel komunizmu".
"Po wojnie historia była faktycznie pisana głównie przez zwycięzców. Brytyjczycy, Amerykanie i Sowieci pisali swoje własne opowieści o zakończonej wojnie. Dodatkowo Zachód przyjął sowiecką narrację bezkrytycznie za sprawą popleczników międzynarodowej lewicy" - dodaje Moorhouse. Ocenia także: "jeżeli zależy nam na obronie prawdy historycznej, musimy twardo podkreślać historyczny fakt sowieckiej inwazji na Polskę w 1939 r. oraz historyczny fakt sowieckiej odpowiedzialności za zbrodnię katyńską".
"Nowaja Gazieta", publikując ten artykuł w piątek wskazała, że MSZ Rosji w mediach społecznościowych oświadczyło, że 17 września 1939 roku rozpoczął się "pochód wyzwoleńczy" Armii Czerwonej na terytorium Polski. "To sformułowania jakby zaczerpnięte z propagandowych przemówień sowieckiego ministra Wiaczesława Mołotowa, który uzasadniał w ten sposób agresywną politykę państwa sowieckiego" - pisze "Nowaja Gazieta". Redakcja wskazuje też, że książka Moorhouse'a "Pakt diabłów" ukazała się w 2020 roku w rosyjskim tłumaczeniu.
W 2021 roku przyjęto w Rosji ustawę zakazującą publicznego "utożsamiania roli ZSRR i Niemiec nazistowskich w II wojnie światowej" oraz negowania "decydującej roli narodu radzieckiego" w pokonaniu nazizmu.
Projekt "Opowiadamy Polskę światu" realizowany jest przez Instytut Nowych Mediów przy wsparciu Instytutu Pamięci Narodowej, Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Polskiej Agencji Prasowej. Wszystkie teksty projektu opublikowane są na portalu www.WszystkoCoNajwazniejsze.pl. (PAP)
awl/ mars/
