Kurator wystawy Renata Abłamowicz (z lewej), archeolog Marcin S. Przybyła (w środku) i p.o. dyrektor Muzeum Śląskiego Karol Makles (z prawej) prezentują wystawę w Muzeum Śląskim. Fot. PAP/J. Praszkiewicz
W Muzeum Śląskim w Katowicach po raz pierwszy można zobaczyć ok. 1000 artefaktów z najstarszej kamiennej fortyfikacji w Europie Środkowej – Góry Zyndrama. Mur wzorowano na architekturze śródziemnomorskiej - wskazała kurator wystawy "Góra Zyndrama. Tajemnicza twierdza sprzed 3700 lat" dr Renata Abłamowicz.
Góra Zyndrama znajduje się w Maszkowicach (woj. małopolskie) w pobliżu Starego Sącza. Podczas wieloletnich badań archeolodzy udokumentowali, że już we wczesnej epoce brązu (ok. 1725 lat p.n.e.) założono na niej osadę otoczoną kamiennym murem.
"To najstarsza znana kamienna fortyfikacja w Europie Środkowej. Była wzorowana na architekturze z obszarów śródziemnomorskich. Następne kamienne konstrukcje na terenie ziem polskich powstawały dopiero ponad 2000 lat później. (…) Pomyśleliśmy, że tak unikatowe stanowisko archeologiczne warte jest pokazania. Dotychczas nigdzie takie materiały nie były prezentowane" – powiedziała dr Renata Abłamowicz podczas środowej (15 stycznia) konferencji prasowej.
Od 2010 r. badania archeologiczne na Górze Zyndrama prowadzi prof. Marcin Przybyła z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Wyjaśnił, że najprawdopodobniej mieszkańcy osady stanowili łącznik pomiędzy ludami z północy i południa Europy. Świadczą o tym chociażby znalezione tam artefakty zarówno z bałtyckiego bursztynu, jak i siedmiogrodzkiej miedzi.
"Były to czasy, kiedy duża część Europejczyków mówiła bardzo podobnymi narzeczami jednego języka, co skutkowało nieprawdopodobną komunikacją. Z jednej strony mamy do czynienia ze społecznościami prehistorycznymi, które żyły w pewnym odizolowaniu (...). Z drugiej strony mamy świadectwa tego, że były wśród nich grupy ludzi, którzy komunikowali bardzo odległe rejony kontynentu. Góra Zyndrama to miejsce dokumentujące fenomen niezwykle intensywnego kontaktu pomiędzy poszczególnymi częściami Europy we wczesnej epoce brązu" – powiedział prof. Marcin Przybyła.
Badania wskazują, że w epoce brązu Góra Zyndrama była zamieszkiwana przez ok. 200 lat. Następnie z przerwami do ok. 50 roku p.n.e. Według prof. Marcina Przybyły kolejne grupy ludzi wybierały ten szczyt, ponieważ stanowił doskonały punkt widokowy na łączącą północ z południem Dolinę Dunajca, a tamtejsze warunki sprzyjały uprawie roli. Poza tym osadnicy wykorzystywali pozostałości pierwszych fortyfikacji i zabudowań.
Nazwa Góry Zyndrama wzięła się od imienia rycerza – Zyndrama z Maszkowic herbu Słońce. Według miejscowej legendy na górze stał jego zamek.
Na początku XX w. prof. Włodzimierz Demetrykiewicz stwierdził, że na Górze Zyndrama znajdują się pozostałości dawnych fortyfikacji. Pierwsze wykopaliska od końca lat 50. do połowy lat 70. prowadziła tam prof. Maria Cabalska. Natrafiła m.in. na liczne artefakty z epoki żelaza. Natomiast grupa prof. Marcina Przybyły odkrywając kolejne warstwy natrafiła m.in. na kamienny mur i zabudowania z epoki brązu.
"Na tym stanowisku mamy do czynienia z czymś, co jest niezwykle rzadkie na polskich stanowiskach prehistorycznych, czyli z tzw. układem stratygraficznym (…). Tego rodzaju stanowisko jest trochę jak podróż wehikułem czasu – im jesteśmy głębiej, tym jesteśmy w starszych epokach" – wyjaśnił prof. Marcin Przybyła.
Na wystawie "Góra Zyndrama. Tajemnicza twierdza sprzed 3700 lat" w Stolarni Muzeum Śląskiego zebrano ok. 1000 artefaktów znalezionych podczas wieloletnich wykopalisk. Odtworzono także bramę osady i fragment kamiennego muru. Wernisaż odbędzie się 16 stycznia 2025 r. o godz. 18.00. Na 20 lutego zaplanowano wykład prof. Marcina Przybyły, a na 19 marca premierę filmu na temat Góry Zyndrama.(PAP)
pato/ aszw/ wus/
