Płonący Michniów, 12 lipca 1943 r. Fot. ze zbiorów IPN
„Architektura Pamięci” to tytuł wystawy nawiązującej do zagłady wsi Michniów (Świętokrzyskie), która do połowy czerwca będzie prezentowana w Brukseli. Ekspozycja została zorganizowana w ramach 80. rocznicy pacyfikacji podkieleckiej miejscowości przez Niemców.
Jak poinformował PAP przedstawiciel województwa świętokrzyskiego w Domu Polski Wschodniej w Brukseli Ryszard Białacki, wystawa na przykładzie Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie przedstawia rolę architektury i sztuki w procesie upamiętniania losów ludzi, zwłaszcza mieszkańców polskiej wsi podczas drugiej wojny światowej.
"Tematyka tej wystawy niestety odpowiada obecnej sytuacji międzynarodowej. Cały świat powinien zwrócić uwagę, do czego mogą doprowadzić konflikty takie, jak ten toczący się na Ukrainie. Mamy agresora – Rosję, która rozpętała ogromną wojnę, podczas której giną dziesiątki niewinnych osób. Ta wystawa powinna przestrzegać i dawać ludziom do zrozumienia, jakie jest pokłosie takich tragicznych wydarzeń wojennych” – powiedział Białacki.
Pacyfikacja Michniowa – symbol niemieckich zbrodni na polskiej wsi
Wystawa jest obecnie prezentowana w Stałym Przedstawicielstwie RP przy EU w Brukseli. Będzie można ją tam zobaczyć do 9 czerwca. Następnie do 16 czerwca będzie dostępna dla zwiedzających w kościele Notre-Dame de la Chapelle, przy którym działa Polska Wspólnota Katolicka w Brukseli Duszpasterstwo Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej.
"Wcześniej postaraliśmy się, aby ekspozycja była prezentowana w siedzibie główniej sojuszniczych sił NATO w Europie – SHAPE w belgijskim Mons, w ramach obchodów Dnia Polskiego, oraz w Domu Polski Wschodniej, w obu miejscach cieszyła się bardzo dużym zainteresowaniem" – zaznaczył.
Organizatorami wystawy autorstwa dr Katarzyny Jedynak oraz Bartosza Bętkowskiego są: Dom Polski Wschodniej w Brukseli, Muzeum Wsi Kieleckiej oraz Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego.
"Upamiętnienie losów ludzi, zwłaszcza tych naznaczonych martyrologią, jak to jest w przypadku społeczności polskich i świętokrzyskich wsi w latach 1939–1945, jest obowiązkiem każdej wspólnoty narodowej. Jest to nie tylko nakaz moralny, wyraz humanitaryzmu, ale przede wszystkim imperatyw budowania własnej tożsamości" – podkreśliła współtwórczyni wystawy dr Katarzyna Jedynak.
Bartosz Bętkowski z Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie wskazał, że podkielecka instytucja była wielokrotnie nagradzana w konkursach architektonicznych, jest to wyjątkowe muzeum na mapie województwa świętokrzyskiego, Polski i Europy.
Portal poświęcony martyrologii wsi polskich – w nowej odsłonie
"Mauzoleum to doskonały przykład architektury narracyjnej o wyraźnym charakterze symbolicznym. Cieszymy się, że michniowskie Mauzoleum dołącza do europejskich miejsc pamięci, takich jak czeskie Pamatnik Lidice i francuskie Oradour Sur Glane, które upamiętniają męczeństwo niewinnych i bezbronnych mieszkańców wsi i miasteczek Europy, ofiar totalitaryzmów. Pamięć historyczna jest ważna dla kształtowania naszej wspólnej europejskiej przyszłości, szczególnie, teraz, kiedy demony przeszłości budzą się i napawają strachem nas wszystkich" – dodał.
12 i 13 lipca 1943 roku w ciągu dwóch dni w Michniowie Niemcy wymordowali 204 osoby. Pierwszego dnia zginęli mężczyźni, a drugiego całe rodziny, w tym kobiety i dzieci. Najmłodszą ofiarą pacyfikacji był Stefanek Dąbrowa – miał zaledwie osiem dni. Miejscowość została ograbiona i spalona. Ocalałym mieszkańcom zabroniono odbudowy wsi i uprawiania pól. Była to zemsta Niemców za pomoc partyzantom. Wieś współpracowała ze zgrupowaniem Jana Piwnika "Ponurego", udzielając żołnierzom schronienia i dając wyżywienie.
W Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich odpowiedziana jest historia oraz upamiętnione są ofiary pacyfikacji. Bryłę budynku mauzoleum tworzy 11 segmentów: pięć zamkniętych i sześć otwartych, poprzecinanych pęknięciami. Muzeum powstało według projektu pracowni Mirosława Nizio. Autor koncepcji nawiązał do symboliki płonącej stodoły.
Datę tragedii w Michniowie uznano za symboliczny dzień pamięci o mieszkańcach 817 polskich wsi spacyfikowanych przez Niemców podczas II wojny światowej. Dzień Walki i Męczeństwa Wsi Polskiej obchodzony jest od 2017 roku.(PAP)
Autor: Wiktor Dziarmaga
wdz/ jann/
